SĐT: 
I. LỜI MỞ
Trong thời tiết oi bức, dưới nắng hè, nhu cầu nước giải khát tăng cao, đặc biệt lúc này cũng là mùa vụ trái cây. Nhiều bệnh nhân thắc mắc: Người đái tháo đường có thể uống các loại nước trái cây nào ? Tại sao ?
Câu trả lời của nhà nội tiết-dinh dưỡng là: Cũng như người bình thường, bệnh nhân đái tháo đường cũng phải ăn đủ lượng, đủ chất, nghĩa là đủ bốn thành phần bột, béo, đạm, khoáng và vitamin, chỉ khác giảm tỷ lệ chất bột đường, và tăng phần đạm, vi chất. Một cách dễ dàng hơn là xem chỉ số đường huyết, hoặc màu của thức ăn.
II. CHỈ SỐ ĐƯỜNG HUYẾT LÀ GÌ ?
Để đánh giá tốc độ chuyển hóa làm tăng nồng độ glucose máu, các nhà dinh dưỡng đưa ra khái niệm Chỉ số đường máu, glycemic index, GI.
Đây l là chỉ số đánh giá khả năng hấp thu nhanh chậm và làm tăng nồng độ đường glucose trong máu của các thức ăn so sành với glucose, có GI chuẩn là 100.
III. PHÂN NHÓM VÀ “SƠN” MÀU THỰC PHẨM
Các nhà dinh dưỡng học phân thức ăn ra ba nhóm theo GI, và sơn màu xanh, vàng, đỏ để người dùng dễ nhận biết:
1. GI thấp (55 hoặc ít hơn), màu xanh: chậm tiêu hóa, hấp thu và chuyển hóa nên ít làm tăng đường máu.
Các loại bánh mì không trộn phụ gia, Gạo và các chế phẩm như mì, bún, tấm, Các loại đậu như đậu trắng, đậu nành, đậu phộng …
Nước táo (không pha thêm đường), cà rốt, trái cây ít ngọt (nho, táo, bưởi, xoài…).
2. GI trung bình (56-69), màu vàng: tiêu hóa, hấp thu và làm tăng đường máu trung bình.
Bánh mì trắng, bánh mì ngọt, khoai tây. Bánh bột gạo ngọt, có nhân hoa quả. Dầu, bơ thực vật (sản xuất theo công nghệ cũ).
Các loại rau quả đóng hộp.
Các loại nước quả đậm đặc, Coca-Cola, Pepsi…Các loại nước uống, nước khoáng có đường.
3. GI cao (trên 70), màu đỏ: tiêu hóa, hấp thu và chuyển hóa nhanh gây tăng đường máu rất nhanh.
Tất cả các loại đường ngọt (sugary carbohydrate).
Các loại bánh, chế phẩm có đường ngọt.
Các loại quả ngọt sấy khô, quả ngâm đường.
Các loại cá nhiều mỡ như cá tra, ba sa, cá ngâm dầu.
Các loại thức uống có cồn.
IV. CÁCH NGƯỜI ĐÁI THÁO ĐƯỜNG CHỌN THỰC PHẨM
Có 2 cách chọn thực phâm:
1. THEO CHỈ SỐ ĐƯỜNG MÁU
* Nhóm thực phẩm có GI ≤ 55, chỉ số đường thấp
Các loại bánh mì không trộn phụ gia, Gạo và các chế phẩm như mì, bún, tấm, Các loại đậu như đậu trắng, đậu nành, đậu phộng …
Nước táo (không pha thêm đường), cà rốt, fructose (có nhiều trong trái cây ít ngọt như nho, táo, bưởi, xoài…).
* Nhóm thực phẩm có GI từ 56- 69, chỉ số đường trung bình
Khoai tây nướng, bánh sừng trâu, dứa (thơm), mì sợi, cam, sữa chua.
* Nhóm thực phẩm có GI ≥ 70, chỉ số đường cao
Mạch nha, mật ong, nước mía, chuối, bánh quy ngọt, bánh mì trắng, bánh bột gạo trắng.
2. NHÌN MÀU THỨC ĂN: XANH ĂN, ĐỎ BỎ, VÀNG CHẦN CHỪ
Ðể bệnh nhân tiện lợi chọn thức ăn, các nhà dinh dưỡng đã dùng ba màu cơ bản xanh, vàng và đỏ để “vẽ màu” cho tất cả các loại thức ăn, với ý nghĩa như đèn tín hiệu giao thông.
* Bảng màu xanh là thức ăn tốt, nên chọn
– Các loại bánh mì không trộn phụ gia.
– Gạo và các chế phẩm như mì, bún, tấm…
– Sữa lạt đã lọc bớt chất béo, sữa chua, phó mát không bơ…
– Lòng trắng trứng gà, vịt…
– Các loại thịt nạc: bò, bê, gà, chim… tránh thịt ngan, vịt vì thủy cầm thường nhiều mỡ.- Tất cả các loại cá. Cá béo nên bỏ phần mỡ.
* Bảng màu vàng là thức ăn cần hạn chế
– Bánh mì trắng, bánh mì ngọt, khoai tây.
– Bánh bột gạo ngọt, có nhân hoa quả.- Bơ thực vật (sản xuất theo công nghệ cũ).
– Các loại nước quả đậm đặc, Coca-Cola, Pepsi…
– Dầu thực vật.
– Các loại rau quả đóng hộp.
– Các loại nước uống, nước khoáng có đường.
* Bảng màu đỏ là thức ăn cấm, cần tránh
– Tất cả các loại đường ngọt.
– Các loại bánh, chế phẩm có đường ngọt.
– Các loại quả ngọt sấy khô, quả ngâm đường.
– Bơ, mỡ động vật.
– Lòng đỏ trứng gà, vịt…
– Các loại cá nhiều mỡ như cá tra, ba sa, cá ngâm dầu.
– Các loại thức uống có cồn.
V. BÀN VÈ KẾT
Đái tháo đường là bệnh rối loạn chuyển hóa chất đường bột (carbohydrate) mãn tính khiến nồng độ glucose máu tăng cao.
Một trong những suy nghĩ, nhận định sai của các bệnh nhân đái tháo đường là kiêng ăn giảm uống với kỳ vọng sẽ làm hạ đường glucose trong máu.
Thật ra, chế độ ăn cũng phải đủ lượng, đủ chất, nghĩa là đủ bốn thành phần bột, béo, đạm, khoáng và vitamin, chỉ khác là giảm thành phần bột đường, và tăng phần đạm. Người bệnh bị cấm ăn các đường ngọt (sugary carbohydrate) và được ăn đường bột (starchy carbohydrate), và lưu ý dùng thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp.
Bánh mì đen, gạo lứt, các loại hạt là những thực phẩm có chỉ số đưỡng huyết thấp rất phù hợp cho người đái tháo đường.
Câu châm ngôn nên nhớ: XANH ĂN, ĐỎ BỎ, VÀNG CHẦN CHỪ
TS.BS Trần Bá Thoại
BCH Hội NỘI TIẾT VIỆT NAM