SĐT: 
I. LỜI MỞ
Hàng năm, vào đầu tháng 3 âm lịch, khi hoa gạo nở đỏ trời, những đàn cá mòi từ biển bơi về các cửa sông để ngược dòng đẻ trứng, cũng là thời gian những làng chài rộn ràng thả lưới đánh bắt đặc sản đầu mùa.
Theo các nhà ngư học, loài cá mòi có một chiếc đồng hồ sinh học rất chính xác như loài cá hồi ở phương Tây: trứng cá mòi nở ra ở vùng nước ngọt, trứng nở, con cá con lớn lên theo dặm dài của dòng sông rồi bơi trôi ra biển, để rồi đầu hè đến mùa sinh sản tới chúng lại ngược dòng bơi về đúng nơi mình sinh ra để đẻ trứng.
Bài viết, tổng hợp những thông tin lý thú về con cá “bình thường” nhưng rất giá trị dinh dưỡng này.
II. ĐỊNH DANH
Cá mòi tên tiếng Anh là Pilchard hoặc Sardine (đặt theo tên hòn đảo Sardina ở địa Trung Hải nơi cá mòi từng sống đông đúc ở đây). Cá mòi, sardine, thuộc họ cá trích, đây là một loại cá biển được nhiều người ưa chuộng bởi hương vị thơm ngon và giàu giá trị dinh dưỡng.
Cá sinh sống ở khắp nơi trên thế giới, đặc biệt là ở khu vực Địa Trung Hải. Tại Việt Nam, các tỉnh như Quảng Ninh, Thanh Hóa, Thái Bình,…đặc biệt các vùng cửa sông Hồng, sông Yên, sông Thu Bồn… Và vào mùa, các khu vực gần cửa sông này là nơi ngư dân tập trung đánh bắt.
Về kích thước, cá mòi khá nhỏ với chiều dài trung bình từ 10 – 20 cm tùy thuộc vào từng loài. Đầu cá hình tam giác, miệng nhỏ và hơi thuôn. Mắt cá to, thân dài, hơi dẹt và thu hẹp ở phần đuôi. Cá mòi có một vây lưng, một vây bụng và hai vây mang, phủ lớp vảy bạc sáng, trong khi lưng của chúng có màu xanh xám.
III THÀNH PHẦN DINH DƯỠNG
* Trong 100 gam thịt cá mòi tươi có:
- Chất béo: 1,9 g.
- Protein: 17,9 g.
- Folate: 2.255 mg.
- Axit béo omega 3: 2.205 g.
- Calo: 152 đơn vị.
- Vitamin D3: 3,51 mg.
Ngoài ra, chúng còn rất giàu các khoáng chất và vitamin, có tới 38% canxi của RDI, 200% vitamin B12 của RDI.
* Còn trong 100 g cá mòi đóng hộp ngâm dầu có:
- Lượng calo: 208
- Protein: 24,6 g
- Tổng lượng chất béo: 11,4 g
- Cholesterol: 142 miligam
- Carbohydrate: 0 g
- Chất xơ: 0 g
- Đường: 0 g
- Natri: 307 miligam
- 343% RDI B12
- 88% RDI Selen
- 27% RDI Calci
- 15% RDI Sắt.
IV. CÁC MÓN NGON TỪ CÁ MÒI
Từ con cá mòi tầm thường, các đầu bếp có thể chế biến ra nhiều món ăn, mồi nhắm, quen thuộc trong gia đình bởi giá trị dinh dưỡng và những lợi ích mà nó mang lại.
Trên nhiều trang Web ẩm thực, gíới thiệu đến 54 món ăn chế biến từ cá mòi ! Nhưng những món sau đây là thông dụng và quen thuộc nhất
1. Gỏi cá mòi
2. Cá mòi nướng
3. Cá mòi kho
4. Cá mòi chiên giòn
5. Cá mòi nấu bún
V. ĐÔI LỜI BÀN LUẬN
Cá là thực phẩm ít calo, giàu protein và chứa nhiều chất dinh dưỡng quý. Đặc biệt, thịt cá thuộc loại thịt trắng với chất protein “hoàn chỉnh” đầy đủ các acid amin tối cần thiết (essential amino acid), nên rất thích hợp cho mọi người, nhất là người cao tuổi.
Nhiều Hiệp hội Y học, Dinh dưỡng, Tim mạch…trên thế giới đều khuyến nghị người trưởng thành nên ăn ít nhất hai khẩu phần hải sản (trong đó có cá) mỗi tuần, để bảo đảm sức khỏe bản thân.
Đăng trên Today.com, chuyên gia dinh dưỡng Mỹ Samantha Cassetty đánh giá rằng, cá mòi là loại cá tốt nhất trên thế giới để thêm vào chế độ ăn: “Cá mòi đóng hộp là ngôi sao của thế giới hải sản, với giá cả phải chăng, bảo quản dễ dàng và giá trị dinh dưỡng cao, đó là lý do tại sao chúng giành được vị trí đứng đầu”.
Chuyên gia Samatha giải thích: “Những loại cá nhỏ này chứa nhiều axit béo omega-3 có nguồn gốc từ biển, loại chất béo được biết đến với tác dụng chống viêm và hỗ trợ sức khỏe não, tim và trao đổi chất. Omega-3 cũng có thể bảo vệ chống lại chứng trầm cảm. Cá mòi đóng hộp có nhiều chất dinh dưỡng mạnh mẽ này hơn cả cá hồi”.
VI. THAM KHẢO
[1] Cá mòi hương vị khỏi chê, chiên giòn nhắm rượu là mê ly liền
https://tuoitre.vn/ca-moi-huong-vi-khoi-che-chien-gion-nham-ruou-la-me-ly-lien-2023030316413422.htm
[2] Cá mòi chiên giòn, món thời trân của người phố cổ
https://tuoitre.vn/mua-nom-am-an-ca-moi-tom-song-rang-thit-mon-thoi-tran-ma-gio-de-kiem-ghe-20250314165602736.htm
[3] Cá mòi, sống ở biển Đông, ngược sông “tìm vợ gả chồng, sinh con đẻ cái” lại về đại dương
https://danviet.vn/ca-moi-loai-ca-ky-la-boi-loi-bien-dong-nguoc-dong-song-hong-sinh-con-de-cai-roi-lai-ve-dai-duong-20240823234246665-d1180195.html
[4] Cá mòi giàu omega-3 nhưng ai không nên ăn?
https://suckhoedoisong.vn/ca-moi-giau-omega-3-nhung-ai-khong-nen-an-169241109084327163.htm
[5] Cá mòi: Giá trị dinh dưỡng và lợi ích của cá mòi đối với sức khỏe
https://nhathuoclongchau.com.vn/bai-viet/ca-moi-la-gi-gia-tri-dinh-duong-va-loi-ich-cua-ca-moi-doi-voi-suc-khoe-71639.html
[6] Cá mòi: giá trị dinh dưỡng và top 3 món ăn ngon nấu từ cá mòi
https://fptshop.com.vn/tin-tuc/dien-may/ca-moi-185842
[7] Chuyên gia Mỹ đánh giá: Cá mòi tốt nhất thế giới, hơn cả cá hồi
https://kenh14.vn/chuyen-gia-my-danh-gia-day-la-loai-ca-tot-nhat-the-gioi-hon-ca-ca-hoi-vo-tinh-viet-nam-lai-co-san-215250225150913361.chn
[8] 54 món Cá mòi
https://cookpad.com/vn/tim-kiem/c%C3%A1%20m%C3%B2i
[9] Cá mòi hộp sốt trứng
[10] Cá Mòi Rán Giòn
TS.BS Trần Bá Thoại
Ủy viên BCH Hội NỘI TIẾT VIỆT NAM