SĐT: 
I. LỜI MỞ
Thuốc, dược phẩm được dùng để chẩn đoán, điều trị hoặc ngăn ngừa bệnh tật. Thuốc có nhiều dạng thức, và cách sử dụng khác nhau. Thuốc có thể do bệnh nhân tự dùng, hoặc người chăm sóc sức khỏe cung cấp.
Tuy nhiên, thuốc có thể gây nguy hiểm vì những tác dụng phụ không mong muốn hay khi sử dụng chúng không chính xác, không theo chỉ dẫn.
II. CÁCH (ĐƯỜNG) DÙNG THUỐC
* Ngậm (buccal)
* Ngậm dưới lưỡi (sublingual)
* Đường ruột (enteral) đưa trực tiếp vào dạ dày hoặc ruột.
* Uống (oral)
* Hít (inhalable)
* Truyền tĩnh mạch (infused)
* Tiêm tĩnh mạch (intravenous)
* Tiêm bắp (intramuscular)
* Tiêm dưới da (subcutaneous)
* Tiêm nội tủy (intrathecal)
* Đường mũi (nasal)
* Đường mắt (ophthalmic)
* Đường tai (otic)
* Trực tràng (rectal)
* Bôi tại chỗ lên da (topical)
* Qua da (transdermal)
III. CẦN BIẾT KHI DÙNG THUỐC
Việc sử dụng thuốc đòi hỏi phải hiểu rõ về thuốc, bao gồm:
1. Cách nó di chuyển trong cơ thể.
2. Khi nào thuốc được chỉ định dùng
3. Các tác dụng phụ có thể xảy ra
4. Bảo quản, xử lý và thải bỏ đúng cách.
IV. “NĂM ĐÚNG” KHI DÙNG THUỐC:
1. Đúng bệnh nhân
2. Đúng loại thuốc
3. Đúng thời điểm
4. Đúng liều lượng
5. Đúng đường dùng
V. NHỮNG LƯU Ý
1. THỜI ĐIỂM DÙNG THUỐC UỐNG
A. Trước, trong hay sau ăn
Thức ăn có ảnh hưởng đến sự hấp thu, chuyển hóa của một số loại thuốc cụ thể, và trong thực tế không phải loại thuốc nào cũng phải tuân thủ thời điểm dùng thuốc với thức ăn.
Vì mỗi loại thuốc có bản chất khác nhau nên không có quy luật, tài liệu, hướng dẫn chung về thời điểm uống thuốc cho tất cả các loại thuốc.
* Đa số thuốc uống hiện nay được sản xuất dưới dạng viên nang, viên nén kháng dịch vị (enteric cated) có thể được hấp thu tại môi trường kiềm của ruột non nên được khuyên nên uống trước ăn, khi bụng đói để tránh các ảnh hưởng của thức ăn.
* Một số loại thuốc bắt buộc phải uống khi đói như Sucrafate (dạ dày, chỉ hoạt động trong môi trươgf acid), các PPI (dạ dày), Biphosphate (loãng xương), kháng histamine (dị ứng), hormone tuyến giáp…
* Các thuốc nên uống sau như thuốc chống viêm, giảm đau không steroid (NSAID), Metformin (đái tháo đường)..để ngăn ngừa các tác dụng phụ, kích ứng dạ dày..
* Các thuốc uống trong khi ăn, gồm các vitamin tan trong dầu mỡ A, D, E, F, K để chất béo của thức ăn, đồ uống giúp thuốc hấp thu tốt hơn, các loại thuốc chống sốt rét cũng được dùng trong bữa ăn.
B. Uống buổi sáng.
Một số loại thuốc uống vào buổi sáng sẽ hợp lý hơn: Thuốc có tác dụng kéo dài (huyết áp, đái tháo đường..). Thuốc lợi tiểu như furosemide, để bệnh nhân không phải thức dậy đi tiểu ban đêm.
C. Uống buổi tối
Các thuốc chống trầm cảm, an thần như amitryptyline hoặc mirtazapine, có tác dụng phụ gây buồn ngủ phải dùng chúng vào ban đêm trước khi đi ngủ..
2. GIỮ NGUYÊN CẤU TRÚC THUỐC
Nhiều hãng dươcphẩm thiết kế các dạng thuốc khác nhau để có các tác dụng đặc biệt như phóng thích chậm (slow release SR, modified-release MR), kháng dịch vị (enteric coated), tácdụng kéo dài (longacting LA)…đòi hỏi người dùng phải giữ nguyên dạng cấu trúc của thuốc. Chia cắt, bẻ đôi, tán bột thuốc không còn tác dụng.
3. TRÁNH TƯƠNG TÁC THUỐC
Nhiều loại thuốc có thể tương tác lẫn nhau về cấu tạo lẫn tác dụng dược lý. Do đó, trừ những loại thuốc nhà báo chế đã trộn chung như đa sinh tốc, thuốc cộng lực…tất cả các loại thuốc, dược phẩm nên uống riêng rẽ, theo chỉ dẫn.
4. DÙNG NƯỚC LỌC ĐỂ UỐNG THUỐC
Theo quy định y tế, tất cả các loại thuốc, dược phẩm đều được uống với nước lọc
VI. THAY LỜI KẾT
Thuốc, dược phẩm là những hoá chất đặc dụng dùng để chẩn đoán, điều trị hoặc ngăn ngừa bệnh tật.
Thuốc có rất nhiều dạng thức,cấu trúc, cách sử dụng khác nhau. Thuốc lại có thể do bệnh nhân tự dùng, hoặc người chăm sóc sức khỏe cung cấp, thực hiện
Thuốc có thể gây nguy cơ sức khoẻ vì những tác dụng phụ không mong muốn hay sử dụng chúng không chính xác.
Cần lưu ý, đọc kỹ thông tin thuốcvà dùng thuốc theo đúng chỉ dẫn.
VII. THAM KHẢO
[1] Medication Administration: Why It’s Important to Take Drugs the Right Way
https://www.healthline.com/health/administration-of-medication
[2] Understanding Medicines and What They Do
https://kidshealth.org/en/teens/meds.html
[3] What to know about antibiotics
https://www.medicalnewstoday.com/articles/10278
[4] Taking Medicines Safely as You Age
https://www.nia.nih.gov/health/taking-medicines-safely-you-age
[5] What time of day should I take my medicine?
https://theconversation.com/what-time-of-day-should-i-take-my-medicine-125809
[6] Thời điểm để dùng thuốc: Trước, sau hay cùng với bữa ăn
https://vsh.org.vn/khi-nao-la-thoi-diem-thich-hop-de-dung-thuoc-truoc-sau-hay-cung-voi-bua-an.htm
[7] Một số loại thuốc phải uống khi đói?
https://www.vinmec.com/vi/thong-tin-duoc/su-dung-thuoc-toan/tai-sao-mot-so-loai-thuoc-phai-uong-khi-doi/
[8] Các thuốc cần uống xa bữa ăn
https://suckhoedoisong.vn/cac-thuoc-can-uong-xa-bua-an-16938730.htm
[9] Các thời điểm để uống thuốc
http://bvdkquangnam.vn/index.php/tin-tc/y-hc-thng-thc/2035-cac-thi-im-ung-thuc
TS.BS Trần Bá Thoại
BCH Hội NỘI TIẾT VIÊT NAM