SĐT: 
I. LỜI MỞ
Sáng nay, trong seminar số 12 tại Bệnh viện 199 với hai chủ đề Bệnh từ thực phẩm: nhiễm độc và nhiễm trùng. ABC…các chất độc có thể lẫn vào thực phẩm, nhiều thắc mắc về virus SARS-CoV-2 gây COVID-19 có thể lây lan qua thực phẩm hay không ?
Xin trích đăng lại bài viết về vấn đề này hồi 2021 khi COVID-19 đang hoành hành và có chương trình giải cứu nông sản cho vùng bị dịch?
II. SARS-CoV-2 LÂY LAN THẾ NÀO ?
Đường lây truyền chính của SARS-CoV-2 là hô hấp qua các giọt bắn (droplet infection) từ người nhiễm bệnh khi họ hắt hơi, ho, nói, cười ….
Tuy nhiên, SARS-CoV-2 cũng có lây truyền qua tiếp xúc, với điều kiện các con virus phải đến được mũi, mắt, miệng là nơi có các thụ thể để bám vào.
Dù không loại trừ khả năng lây nhiễm SARS-CoV-2 qua thức ăn hoặc đồ vật tiếp xúc, nhưng hiện tại không có bằng chứng nào về việc con người bị nhiễm virus qua sử dụng thực phẩm bị ô nhiễm cũng như qua tiếp xúc với các đồ vật hoặc bề mặt có virus cả.
III. SARS-CoV-2 VÀO TẾ BÀO KÝ CHỦ RA SAO?
Muốn xâm nhập vào tế bào ký chủ, SARS-CoV-2 phải dùng các protein gai S (spike protein) bám vào hai thụ thể (receptor) ở màng tế bào là ACE2 và TMPRSS2. Hai thụ thể ACE2 và TMPRSS2 này nằm rải rác nhiều nơi trên cơ thể con người như mũi, mắt, miệng, tim, bàng quang, tuyến tụy, thận và não…nhưng chủ yếu tập trung ở niêm mạc mũi, kết mạc mắt và niêm mạc miệng, gọi tắt là 3 M (mũi, mắt, miệng). 
Vì hai thụ thể ACE2 và TMPRSS2 của SARS-CoV-2 phân bố rất nhiều ở các tế bào niêm mạc mũi, nên giới khoa học cho rằng SARSCoV-2 chủ yếu sử dụng mũi làm cổng vào.
IV. SARS-CoV-2 TỒN TẠI BAO LÂU TRÊN ĐỒ VẬT, THỨC ĂN
Sự tồn tại (stability) của nCoV trong môi trường phụ thuộc vào một số yếu tố, như nhiệt độ, độ ẩm không khí, pH bề mặt…
Nói chung, SARS-CoV-2 không ổn định trên bề mặt khô, nó ngừng hoạt động từ vài giờ đến vài ngày.
Các thử nghiệm ở Hoa Kỳ cho thấy SARS-CoV2 có thể lây nhiễm đến 3 giờ dưới dạng khí dung, lên đến 4 giờ trên tấm đồng, 24 giờ trên bìa cứng và đến 2-3 ngày trên thép không gỉ và nhựa.
Một nghiên cứu của Úc cho thấy, SARS-CoV-2 có thể tồn tại đến 28 ngày ở 20 ° C trên các bề mặt khác nhau như thủy tinh, thép không gỉ và giấy.
Dữ liệu từ một nghiên cứu đã được công bố khác chỉ ra rằng, SARS-CoV-2 vẫn có thể lây nhiễm trên bề mặt kim loại trong vài ngày ngay cả ở nhiệt độ cao hơn (30 ° C). Tuy nhiên, làm khô bề mặt trong vòng một giờ dẫn đến giảm đáng kể khả năng lây nhiễm (giảm 100 lần).
Trong một bài báo, chưa qua quy trình đánh giá khoa học, nhóm các nhà nghiên cứu mô tả rằng trong các thử nghiệm trong phòng thí nghiệm, với nồng độ virus cao, SARS-CoV-2 vẫn có thể lây nhiễm trên cá, gà và thịt lợn sau 3 tuần bảo quản ở 4 ° C, -20 ° C và -80 ° C.
V. SARS-CoV-2 CÓ LÂY TRONG KHI THU HOẠCH?
Nói chung, SARS-CoV-2 khó lây nhiễm qua nông sản vì 2 lý do :
1* Một là Nông dân “lành”, PCR âm tính, mới được cho phép ra đồng. Dù PCR âm tính, những người này cũng phải mang khẩu trang, áo choàng để phòng ngừa khả năng họ đang giai đoạn ủ bệnh, có mầm virus nhưng PCR còn âm tính.
2* Hai là Thậm chí, nếu họ có mở hoặc mang khẩu trang không đúng cách thì lượng nCoV (nếu có) cũng không nhiều và không tồn tại lâu trên nông sản.
VI. KẾT LUẬN KHOA HỌC, CƠ QUAN CHỨC NĂNG
Trong hướng dẫn cho người tiêu dùng, WHO, CDC, FDA đều nêu rõ rằng, không có bằng chứng cho thấy con người bị mắc COVID-19 từ thực phẩm. Các cơ quan này chỉ khuyến cáo mọi người rửa tay trước khi ăn và các cơ sở kinh doanh thực phẩm cần bảo đảm các biện pháp vệ sinh.
USDA và FDA khẳng định “Sau khi xem xét hơn 100 triệu trường hợp mắc COVID-19, chúng tôi không thấy có bằng chứng dịch tễ học cho thấy thực phẩm hoặc bao bì thực phẩm là nguồn lây nhiễm vi rút SARS-CoV-2 sang người”
Từ tháng 9/2020, Ủy ban quốc tế về Thông số kỹ thuật vi sinh vật đối với thực phẩm (ICMSF) cũng đã kết luận, dù có hàng tỷ gói thực phẩm đã được tiếp xúc kể từ khi dịch COVID-19 bùng phát, nhưng không có bằng chứng cho thấy thực phẩm, bao bì thực phẩm là nguồn lây nhiễm virus.
VII. LỜI BÀN
Trong các bài giảng về bệnh truyền nhiễm, đường lây truyền là vấn đề cực kỳ quan trọng cần hết sức lưu ý.
(1) Phong (cùi, hủi) và bệnh Lao đều do chủng vi khuẩn mycobacterium gây ra nhưng hai đường lây lan khác nhau, Phong đường tiếp xúc và Lao theo đường hô hấp, nên cách phòng bệnh cũng khác nhau;
(2) HP lây qua ăn uống, đuẫ chung, hôn hít..
(3) HIV và virus viêm gan B lây lan qua máu và sinh dục. Do đó, người viêm gan B, nhiễm HIV không lây khi bắt tay, dùng chung nhà vệ sinh, bồn rửa mặt…
(4) Chế biến thức ăn với cá, tôm, thịt bò, thịt heo …chứa ấu trùng sán, giun không thể nhiễm các ký sinh trùng này vì chúng chỉ vào cơ thể người qua thực phẩm sống như gỏi, nem, thịt tái, tiết canh.
VIII. LỜI KẾT
Như vây, lý thuyết cũng như thực tế cho thấy SARS-CoV-2 rất khó lây lan qua thực phẩm, kể cả thực phẩm bị nhiễm virus này.
Để chắc ăn, người tiêu dùng nên tự bảo vệ mình tránh lây truyền của virus qua bề mặt và thực phẩm bằng cách tuân thủ các quy tắc vệ sinh chung:
Ø Rửa tay thường xuyên và để tay xa mặt
Ø Rửa tay kỹ sau khi tiếp xúc với thực phẩm và bao bì
Ø Rửa sạch, đun sôi, hâm nóng thức ăn khi chế biến
XI. TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Receptors for SARS-CoV-2 present in wide variety of human cells
[2] Can novel coronavirus be transmitted via food and objects?
[3] How does COVID-19 spread ?
https://www.youtube.com/watch?v=OQUMLJa0tAE
[4] Food Safety and the Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)
[5] Chuyên gia lên tiếng thông tin nông sản vùng dịch có thể lây nhiễm Covid-19
[6] SARS-CoV-2 khó lây qua thực phẩm và vật tiếp xúc
https://vade.org.vn/sars-cov-2-kho-lay-qua-thuc-pham-va-vat-tiep-xuc-ts-bs-tran-ba-thoai/
[7] SARS-CoV-2 có lây qua thực phẩm và vật tiếp xúc hay không?
https://suckhoedoisong.vn/sars-cov-2-co-lay-qua-thuc-pham-va-vat-tiep-xuc-hay-khong-169211123234825552.htm
TS. Trần Bá Thoại
BCH Hội NỘI TIẾT VIỆT NAM