SĐT: 
I. LỜI MỞ
Theo thống kê của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Việt Nam chúng ta là một trong những quốc gia có tỷ lệ vô sinh cao trên thế giới. Thống kê của Bộ Y tế nước ta cho thấy, mỗi năm có khoảng 1 triệu cặp vợ chồng vô sinh, hiếm muộn, tỉ lệ khoảng 7,7%. Trong đó, các cặp vợ chồng ở độ tuổi dưới 30 chiếm tỷ lệ 50%. Đặc biệt, tỷ lệ vô sinh thứ phát đang gia tăng đến 15 – 20% sau mỗi năm.
Vô sinh do nhiều nguyên nhân như do yếu tố sinh học, di truyền, lối sống, tuổi tác… Béo phì đã được xác định là một trong những nguyên nhân chính gây ra vô sinh ở cả nam và nữ giới.
II. TỔNG QUAN VỀ VÔ SINH
1. ĐỊNH DANH
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), vô sinh, chậm sinh được xác định khi chưa thụ thai sau 12 tháng quan hệ tình dục thường xuyên mà không áp dụng biện pháp tránh thai nào.
Thụ tinh và mang thai phải qua các bước sau:
+ Não sản xuất hormone sinh sản để kiểm soát chức năng buồng trứng.
+ Noãn phải trưởng thành trong buồng trứng.
+ Buồng trứng phải phóng noãn (rụng trứng).
+ Ống dẫn (vòi) trứng phải đón được noãn.
+ Tinh trùng sau giao hợp phải di chuyển lên âm đạo qua tử cung và đến được vòi trứng.
+ Tinh trùng phải thụ tinh với noãn để thành một hợp tử và thành phôi.
+ Phôi di chuyển theo vòi trứng đến tử cung và làm tổ ở đây.
Và việc mang thai không thể xảy ra nếu bất cứ giai đoạn nào trong quá trình này bị trục trặc.
2. PHÂN LOẠI VÔ SINH
* Vô sinh nguyên phát
Chưa bao giờ mang thai và không thể thụ thai sau một năm (hoặc sáu tháng nếu từ 35 tuổi trở lên) quan hệ tình dục thường xuyên, và không bảo vệ.
* Vô sinh thứ phát
Không thể mang thai lần nữa sau khi đã mang thai thành công ít nhất một lần.
* Vô sinh không rõ nguyên nhân
Xét nghiệm khả năng sinh sản không tìm ra lý do khiến một người hoặc một cặp vợ chồng không thể mang thai.
3. DẤU HIỆU &TRIỆU CHỨNG VÔ SINH
Dấu hiệu chính của vô sinh là không thể mang thai sau sáu tháng hoặc một năm quan hệ tình dục thường xuyên và không bảo vệ.
Thường không có triệu chứng khác. Một số có thể biểu hiện các triệu chứng thực thể như:
+ Đau vùng chậu hoặc bụng.
+ Xuất huyết âm đạo bất thường. Kinh nguyệt không đều hoặc không có kinh.
+ Rối loạn dương vật hoặc các vấn đề về xuất tinh.
4. NGUYÊN NHÂN
Nguyên nhân gây vô sinh rất nhiều, phức tạp. Các nghiên cứu cho thấy:
+ 33% trường hợp vô sinh liên quan đến tử cung và buồng trứng.
+ 33% trường hợp vô sinh liên quan đến dương vật và tinh hoàn.
* 33% trường hợp vô sinh liên quan đến cả hai hoặc không giải thích được.
+ 25% các cặp vợ chồng vô sinh có nhiều hơn một yếu tố góp phần gây ra tình trạng vô sinh.
4. 1. Nguyên nhân chung
* Tuổi tác, với nữ là độ tuổi cuối 30 hoặc 40; với nam là gần 50.
* Rối loạn ăn uống gồm chán ăn tâm thần và cuồng ăn.
* Uống rượu bia quá mức.
* Tiếp xúc với độc tố môi trường, chẳng hạn như hóa chất, chì và thuốc trừ sâu.
* Xạ trị hoặc hóa trị.
* Mắc bệnh lây truyền đường tình dục (STIs).
* Hút thuốc, sử dụng các sản phẩm thuốc lá. (13% đến 15% trường hợp vô sinh)
* Lạm dụng chất gây nghiện.
* Béo phì hoặc thiếu cân.
* Bất thường vùng dưới đồi hoặc tuyến yên.
* Tình trạng và bệnh mãn tính.
4.2 Nguyên nhân vô sinh nữ
* Lạc nội mạc tử cung.
* Cấu trúc bất thường của âm đạo, tử cung hoặc ống dẫn trứng.
* Bệnh ác tình trạng tự miễn dịch như bệnh celiac hoặc lupus.
* Bệnh thận.
* Bệnh viêm vùng chậu.
* Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS).
* Suy buồng trứng nguyên phát hoặc chất lượng trứng kém.
* U xơ tử cung hoặc polyp tử cung.
* Bệnh tuyến giáp.
* Rối loạn chức năng tình dục.
4.3 Nguyên nhân gây vô sinh nam
* Bất thường tinh trùng: số lượng, hình dạng, chuyển động.
* Giãn tĩnh mạch bìu
. * Rối loạn nhiễm sắc thể, như hội chứng Klinefelter.
* Suy tinh hoàn do nhiệt độ cao, mặc quần áo chật, tắm nước nóng, xông hơi, dùng laptop …
* Chấn thương bìu hoặc tinh hoàn.
* Nồng độ testosterone thấp.
* Lạm dụng steroid đồng hóa (testosterone ngoaij sinh).
* Rối loạn tình dục: rối loạn cương dương, liệt dương, xuất tinh sớm, xuất tinh ngược.
* Tinh hoàn ẩn.
* Hóa trị hoặc xạ trị.
* Thiếu tinh hoàn do phẫu thuật hoặc bẩm sinh.
* Cắt ống dẫn tinh.
III. VÌ SAO BÉO PHÌ GÂY CHẬM, VÔ SINH ?
1. Ở BÉO PHÌ NAM
Song song với sự gia tăng tỷ lệ béo phì, các nhà khoa học nhận thấy sự suy giảm toàn cầu về chất lượng tinh dịch, thúc giục các nhà nghiên cứu đánh giá. Kết quả các nghiên cứu cho thấy béo phì góp phần gây vô sinh bằng cách giảm chất lượng tinh dịch, thay đổi protein tinh trùng, góp phần gây rối loạn cương dương và gây ra các vấn đề thể chất liên quan khác….
Các cơ chế giải thích ảnh hưởng của béo phì đến vô sinh nam bao gồm: (1) Bất thường nồng độ các hormone sinh dục; (2) Tăng giải phóng các hormone có nguồn gốc từ mô mỡ và adipokine liên quan đến béo phì và (3) Các vấn đề thể chất khác bao gồm ngưng thở khi ngủ và tăng nhiệt độ bìu.
Gần đây, các yếu tố di truyền và dấu hiệu của chứng vô sinh liên quan đến béo phì đã được phát hiện và có thể giải thích sự khác biệt giữa nam giới béo phì có khả năng sinh sản và béo phì vô sinh.
2. Ở BÉO PHÌ NỮ
Phụ nữ thừa cân và béo phì có lượng hormone leptin cao hơn, được sản xuất trong mô mỡ cao bất thường.Điều này có thể phá vỡ sự cân bằng hormone điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt. dẫn đến giảm khả năng sinh sản.
Phụ nữ béo phì cũng bị rối loạn “trục dưới đồi-tuyến yên-buồng trứng” nên thường xuyên bị rối loạn chức năng kinh nguyệt dẫn đến không rụng trứng và vô sinh.
Bên cạnh các rối loạn nội tiết tố liên hệ khả năng sinh sản thường gặp trong hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), ở bệnh nhân béo phì, các tế bào mỡ hoạt động như cơ quan nội tiết giải phóng một số phân tử hoạt tính sinh học, cụ thể là adipokine, tương tác với kháng insulin, viêm, tăng huyết áp, nguy cơ tim mạch, đông máu, biệt hóa và trưởng thành tế bào trứng.
Hơn nữa, ở phụ nữ béo phì việc làm tổ của trứng vào nội mạc tử cung và các chức năng sinh sản khác đều bị ảnh hưởng với các biến chứng như chậm thai, sảy thai, giảm kết quả trong các phương pháp điều trị hỗ trợ thụ thai.
IV. ĐÔI LỜI BÀN LUẬN
Hiện nay, các phương pháp điều trị bao gồm vô sinh liên quan đến béo phì và các bệnh kèm khác từ béo phì.
Giảm cân tự nhiên hay can thiệp cho thấy kết quả đầy hứa hẹn trong việc khôi phục khả năng sinh sản và nội tiết tố cho người béo phì.
Các biện pháp trị liệu can thiệp gồm thuốc ức chế aromatase, liệu pháp hormone testosterone thay thế và duy trì, cũng như điều hòa các hormone có nguồn gốc từ mỡ, đặc biệt là leptin, cũng có thể khôi phục khả năng sinh sản ở nam giới béo phì.
Ở nữ giới, việc giảm cân thông qua điều chỉnh lối sống giúp phục hồi chu kỳ kinh nguyệt, rụng trứng cũng như cải thiện khả năng thụ thai.
V. THAM KHẢO
[1] Infertility
https://en.wikipedia.org/wiki/Infertility
[2] Infertility
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/infertility
[3] Infertility
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/infertility/symptoms-causes/syc-20354317
[4] Infertility
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/16083-infertility
[5] Infertility in males and females
https://www.medicalnewstoday.com/articles/165748
[6] Infertility in Men and Women: Causes, Diagnosis, and Treatment | Infertility Treatment for Women
[7] Infertility, Causes, Signs and Symptoms, Diagnosis and Treatment.
[8] The Connection between Obesity and Infertility
[9] How does being overweight affect my fertility?
https://www.yourfertility.org.au/latest-news/how-does-being-overweight-affect-my-fertility
[10] Impact of obesity on infertility in women
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4456969/
[11] The challenges of obesity for fertility: A FIGO literature review
https://obgyn.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/ijgo.14538
[12] Obesity as disruptor of the female fertility
https://rbej.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12958-018-0336-z
[13] Obesity and male infertility: multifaceted reproductive disruption
https://mefj.springeropen.com/articles/10.1186/s43043-022-00099-2
[14] Optimizing reproductive health in women with obesity and infertility
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6008192/
[15] How does being overweight affect my fertility?
https://www.yourfertility.org.au/latest-news/how-does-being-overweight-affect-my-fertility
[16] How Does Obesity Affect Fertility?
[17] What’s the Link Between Obesity and Infertility?
https://www.pennmedicine.org/updates/blogs/fertility-blog/2014/may/whats-the-link-between-obesity-and-infertility
[18] Obesity And Infertility
https://gemivf.com/Blog/obesity-and-infertility
TS.BS Trần Bá Thoại
Ủy viên BCH Hội NỘI TIẾT VIỆT NAM