I. LỜI MỞ
Hiện nay, trên các phương tiện truyền thông đại chúng, đặc biệt trang mạng chăm sóc, chống lão hóa da, collagen được quảng cáo “có cánh” và đã quen thuộc với nhiều người. Từ đồ ăn, thức uống chứa collagen, viên bổ sung collagen và “nặng đô” hơn cả là tiêm collagen…[12]; [13]
Nhưng giữa quảng cáo và thực tế có “ăn khớp” nhau hay không là một câu hỏi lớn.
Bài viết cung cấp một số thông tin khoa học về chất collagen này.
II. TỔNG QUAN VỀ COLLAGEN
Collagen, chất tạo keo, là một protein chiếm tới 25% tổng lượng protein trong cơ thể người, và chiếm tới 80% trong mô liên kết như trong da, xương, cơ bắp và các mô cơ quan….Đặc biệt ở da, chất keratin (tầng sừng), collagen (sợi keo) và elastin (sợi chun) liên kết nhau tạo cho da sức mạnh, độ đàn hồi và ổn định cấu trúc da.
Collagen là một loại protein dạng sợi, cứng, không hòa tan trong nước. Cơ thể con người có đến 28 loại collagen, chia thành nhiều nhóm theo cấu trúc của chúng, với nhiều chức năng khác nhau. Năm loại (type) phổ biến nhất là: Type I: da, gân, mạch, nội tạng, xương; Type II: sụn; Type III: hệ lưới (reticular fibers); Type IV: hình thành lớp nền, lớp biểu mô tiết ra của màng đáy (basal lamina, the epithelium-secreted layer of the basement membrane); và Type V: bề mặt tế bào, tóc và nhau thai.
Cùng với elastin, collagen làm nên giàn khung nâng đỡ các tế bào, mô và cơ quan trong cơ thể. Một số collagen có chức năng như tấm phủ bảo vệ các cơ quan trong cơ thể như thận, gan…
III. TỔNG QUAN VỀ LÃO HÓA DA
1. Lão hóa da là gì?
Đây là quá trình tự nhiên của cơ thể với sự suy giảm về cấu trúc, chức năng và độ đàn hồi của da theo thời gian. Lão hóa da xảy không loại trừ một ai vì đây là một tiến trình mặc định của cuộc sống.
Quá trình lão hoá xảy ra trong tất cả các lớp da và những thay đổi trong các lớp này sẽ thể hiện lên bề mặt da như là các dấu hiệu của lão hóa.
Khi cơ thể già đi, quá trình tăng sinh cũng như tái tạo tế bào chậm dần, quá trình sinh tổng hợp collagen bởi các tế bào mô liên kết giảm gây mất cân bằng sinh tổng hợp và thoái hóa khiến da mất độ đàn hồi gây chảy xệ, hình thành nếp nhăn, làn da bị thô ráp và sần sùi hơn.
Phụ nữ sản xuất ít collagen hơn nam giới, và collagen này bị mất với tốc độ khoảng 1% mỗi năm, nghĩa là người phụ nữ “tự nhiên” mất gần một nửa lượng collagen của da ở tuổi mãn kinh.
2. Nguyên nhân lão hóa da
Có hai nhóm chính là yếu tố nội sinh và yếu tố ngoại sinh. Trong đó, yếu tố nội sinh là nhóm nguyên nhân không thể tránh và thay đổi được; yếu tố ngoại sinh là yếu tố có thể phòng ngừa được.
* Yếu tố nội sinh bên trong cơ thể gồm yếu tố di truyền, nội tiết-chuyển hóa, các tình trạng bệnh lý của cơ thể.
* Yếu tố ngoại sinh từ bên ngoài cơ thể: Tia tử ngoại UV trong ánh nắng mặt trời, Stress oxy hóa tự do, Hóa chất tiếp xúc trên da như kem tẩy trắng, kem bôi dưỡng, kem trộn, kem đặc..
IV. CHẾ PHẨM COLLAGEN VÀ CÔNG DỤNG
Ngoài chế phẩm collagen tiêm, có hai chế phẩm collagen ăn uống được (edible) là Collagen nguyên dạng có nguồn gốc từ động vật như bò, lợn và cá hoặc hải sản khác, và Collagen thủy phân đã được thoái biến thành các peptide, acis amin trước khi sử dụng. .
Do chức năng đa dạng, collagen có một số ứng dụng trong y tế:
1- Chất độn da trong ngành thẩm mỹ; tiêm collagen giúp cải thiện các đường viền, nếp nhăn và lấp vào chỗ da bị sẹo lõm.
2- Che phủ vết thương thu hút các tế bào da mới để làm lành vết thương, thúc đẩy sự phát triển của các mô mới.
Các miếng phủ collagen được sử dụng để hỗ trợ việc chữa bệnh nhiều loại tổn thương da như các vết thương lâu lành, vết thương xuất dịch, hoại tử, dày sừng; bỏng cấp độ hai, các tổn thương do hiến hay ghép da.
3- Tái tạo mô. Màng collagen được bác sĩ nha khoa sử dụng trong điều trị nha chu và implant răng, (4) Tạo hình mạch máu mảnh ghép mô collagen từ người cho được sử dụng trong việc tái tạo dây thần kinh và mạch máu ngoại vi.
4- Điều trị viêm xương khớp.
5- Phục hồi làn da bằng cách tạo độ ẩm, cung cấp các axít amin để tổng hợp collagen.
V, BÀN VÀ KẾT LUẬN
Collagen là một protein có cấu trúc phân tử lớn, không tan trong nước, khi được ăn vào, collagen phải được tiêu hóa (thủy phân) thành các axít amin rồi hấp thu vào máu phân bố khắp cơ thể. Do đó, collagen không thể trực tiếp đi, thấm vào da hay các mô liên kết khác được,:
Cũng như các protein khác trong cơ thể, collagen được sinh tổng hợp từ các phân tử cơ bản là các axít amin qua trung gian xúc tác của các enzyme tổng hợp. Có thể hình dung rằng collagen được tổng hợp từ các axít amin, cũng như ta xây bức tường với các viên gạch gỡ ra từ bức tường cũ, chứ không thể bê nguyên cả bức tường về gắn vào nhà !. Ăn sản phẩm collagen về mặt khoa học chỉ đơn thuần là cung cấp các axít amin không hơn không kém.
Kem bôi da tại chỗ chỉ có tác dụng làm ẩm, mềm da, còn collagen không thể thấm qua da. Đã có nhà bào chế sản phẩm chứa collagen bị yêu cầu thu hồi, bồi thường vì giới thiệu quá mức cho phép và thiếu bằng chứng khoa học.
VI. THAM KHẢO
[1] Effects of hydrolyzed collagen supplementation on skin aging: a systematic review and meta-analysis
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33742704/
[2] Is Taking Collagen Beneficial for Older Adults?
https://www.healthline.com/nutrition/is-taking-collagen-beneficial-for-older-adults#1
[3] Collagen Supplements for Aging and Wrinkles: A Paradigm Shift in the Fields of Dermatology and Cosmetics
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35223163/
[4] Ways to smooth the skin by boosting collagen levels
https://www.medicalnewstoday.com/articles/317151
[5] Can eating collagen stop skin ageing?
https://www.bbc.co.uk/food/articles/collagen_supplements
[6] The 12 Best Collagen Supplements for Better Skin
https://www.healthline.com/nutrition/best-collagen-for-skin
[7] What Is Collagen, and What Is It Good For?
https://www.healthline.com/nutrition/collagen
[8] Hiểu và dùng đúng collagen để ngừa lão hóa da
https://suckhoecong.vn/hieu-dung-dung-dung-collagen-de-ngan-ngua-lao-hoa-xoa-nep-nhan-d30247.html
https://tuoitre.vn/hieu-dung-dung-collagen-780900.htm
[9] Hiểu và dùng đúng collagen
https://suckhoedoisong.vn/hieu-va-dung-dung-collagen-169116466.htm
[10] LÃO HOÁ VÀ COLLAGEN – BỔ SUNG COLLAGEN KHOA HỌC, ĐÚNG CÁCH
[11] Nguyên nhân gây lão hóa da – TS. Trần Bá Thoại giải đáp
[12] Collagen ư đừng hão huyền “thần dược”
https://suckhoedoisong.vn/collagen-u-dung-hao-huyen-than-duoc-169185861.htm
[13] Collagen nước là gì? Top 3 sản phẩm được tìm mua nhiều
https://thanhnien.vn/collagen-nuoc-la-gi-top-3-san-pham-duoc-tim-mua-nhieu-18524041814165172.htm
TS.BS Trần Bá Thoại
BCH Hội NỘI TIẾT VIỆT NAM