SĐT: 
Lời mở
Phải khẳng định rằng bia rượu hay nói chung là thức uống có cồn, là không thể thiếu trong cuộc sống của chúng ta. Chất lượng sống sẽ đạt hơn, sẽ “thăng hoa” hơn nhờ có bia, có rượu. Liên hoan, lễ hội, cưới hỏi, khai trương .v.v… đều không thể thiếu món “xúc tác” quan trọng bậc nhất này. Những ông Tổ “lưu linh” như Bacchus (La mã) hay Dionysos (Hy lạp) từ lâu trong văn đàn đã được tôn vinh là những vị thần.
Bia rượu kích thích tiêu hóa, tăng ngon miệng, cung cấp thêm năng lượng và chất dinh dưỡng cho cơ thể. Nhiều nghiên cứu cho thấy nếu dùng một ít thức uống có cồn, đặc biệt là rượu vang đỏ có thể làm giảm tỷ lệ bệnh xơ vữa động mạch, giảm bệnh lý mạch vành tim, uống từ 20 đến 40 gam mỗi ngày sẽ làm tăng tuổi thọ. Nhưng đằng sau điểm sáng nhỏ tích cực của bia rượu; mặt trái bi thảm là tình trạng lạm dụng thức uống “thăng hoa” cuộc sống này:
Say rượu: Tai nạn giao thông
Người uống bia rượu sẽ đi qua 6 giai đoạn: giải ức chế, hưng phấn, kích động, say sưa và xỉn tảng. Theo nồng độ cồn trong khí thỏ * Khi nồng độ cồn 0,05mg/lít khí thở: giảm sút suy nghĩ và kích động nhẹ, nói nhiều; * Ở mức 0,1mg/lít: cầm nắm, giữ tư thế, đi lại vụng về khó khăn; * Nồng độ 0,2mg/lít: dễ bị ức chế, giận dữ, đi lại loạng choạng; * Cao hơn mức 0,2 mg/lít: lú lẫn, không kiểm soát được nhận thức, hành vi, diễn biến xung quanh…. Dân gian thường vè tổng kết “một xị tiêu sầu, hai xị mũi chảy đầy râu, ba xị bạ đâu “tè” đó, bốn xị cho chó ăn chè, năm xị chè bè, sáu xị gọi xe cấp cứu”. Do đó, số người bị TNGT, chấn thương do lái xe sau khi uống rượu bia luôn ở mức cao.
Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), trong tổng số hơn 3,3 triệu ca tử vong có liên quan đến chất có cồn, có đến 15% do TNGT. Cũng theo nghiên cứu của WHO trên 18 nghìn nạn nhân nhập viện do TNGT tại Việt Nam cho thấy, 36% số người lái xe máy và 66,8% số lái xe ôtô có nồng độ cồn vượt ngưỡng cho phép khi điều khiển phương tiện giao thông. Theo thống kê của Ủy ban ATGT Quốc gia, khoảng 40% số vụ TNGT và 11% số người tử vong do tai nạn liên quan đến rượu, bia.
Rối loạn chuyển hóa: xơ gan, suy dưỡng, ung thư…
Rượu hấp thu từ đường tiêu hóa sẽ theo tĩnh mạch cửa về gan. Tại đây, trên 90% lượng rượu hấp thu sẽ được chuyển hóa. Phần còn lại sẽ được thải ra ngoài qua hơi thở (phổi) và nước tiểu (thận). Tại gan, rượu được chuyển hóa thành acetaldehyde rồi thành acetate. Chất acetaldehyde độc cho cơ thể, nó gây ra tình trạng mặt nóng bừng, ói mửa, tim đập nhanh, nhức đầu, rối loạn nhận thức. Đặc biệt, ở những người lạm dụng rượu, lượng acetaldehyde sản sinh với một mức quá lớn sẽ không được chuyển hóa hết và gắn vào màng tế bào gây tổn thương tế bào thông qua các cơ chế gây độc, viêm và miễn dịch với hậu quả là quá trình tạo xơ teo gan.
Nghiện rượu thường thiếu dinh dưỡng đi kèm. Đặc biệt, khi tiến triển đến xơ gan thường có biểu hiện thiếu protein calo nặng vì chức năng tổng hợp chất đạm của gan giảm sút nghiêm trọng. Ngoài ra, bệnh nhân cũng thường thiếu vitamin B1, B6, acid folic và vitamin K….
Nghiện rượu: loạn thần, “teo não”
Lạm dụng rượu có thể gây ra nhiều tác động trực tiếp và cả gián tiếp đến não bộ và hệ thần kinh. Là nguyên nhân gây ra nhiều bệnh về thần kinh đối với người sử dụng. Không riêng ở nước ta mà cả thế giới nghiện rượu đã và đang là một vấn nạn nhức nhối của gia đình và xã hội. Theo từ điển mở Wikipedia thì ở Đức có đến 4.3 triệu người nghiện với hơn 30 phần trăm là nữ, xã hội hằng năm mất đi từ 15 đến 40 tỷ euro. Ở Việt Nam theo BS Lý Trần Tình, Bệnh viện Tâm thần Hà Nội, tỷ lệ bệnh tâm thần do rượu chiếm từ 4.4 đến 7%, theo nhận định của BS Nguyễn Minh Tuấn, Viện Sức khỏe tâm thần Bệnh viện Bạch Mai tỷ lệ loạn thần do rượu chiếm 6%; BS Lê Quốc Nam, Bệnh viện Tâm thần TP Hồ Chí Minh thì có đến 5 % tổng dân số bị nghiện rượu. Người nghiện hầu hết bị rối loạn mất ngủ, một nửa phải điều trị tâm thần; khoảng 1/3 mắc hội chứng quên, khoảng 1/4 bị rối loạn trí nhớ và đến 60% bị rối loạn cương dương, suy giảm tình dục; mẹ nghiện rượu bia con sinh ra có 35% nguy cơ bị khuyết tật. BS Nguyễn Thành Như và BS Vũ Lê Chuyên, Bệnh viện Bình Dân ghi nhận có khá nhiều trường hợp hy hữu uống bia bị say, bàng quang căng nhưng không tiểu được đến vỡ !!!
Người nghiện rượu sẽ bị hội chứng Wernickle Korsakoff, gồm 2 chứng rối loạn chức năng não là mất khả năng nhớ (amnesia) và nhớ lẫn lộn, nôm na gọi là “teo não”, đây là bệnh não do thiếu vitamin B1 kéo dài. Vitamin B1 giữ một vai trò quan trọng trong hệ thống chuyển hóa năng lượng cho hoạt động của mọi cơ quan, đặc biệt là cho não bộ con người. Teo não còn gây nhiều hệ lụy khác như mất ngủ, ảo giác, nói nhiều, hoang tưởng, run tay chân….thậm chí bị tâm thần phân liệt.
Chứng nghiện rượu mãn tính thường dẫn đến biến đổi nhân cách, sa sút tâm thần: Người nghiện trở nên ích kỷ hung dữ ác độc, đánh đập hành hạ vợ con, suy đồi đạo đức, quan hệ tình dục bừa bãi, thiếu bảo vệ, dễ mắc các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục như giang mai, lậu, HIV/AIDS… Họ sống thiếu trách nhiệm với gia đình tiêu xài phung phí, thờ ơ với công việc, năng suất làm việc giảm sút hay vi phạm pháp luật.
Việc lạm dụng quá nhiều bia rượu cũng gây thoái hóa tiểu não khiến người bệnh mất kiểm soát chức năng phối hợp vận động và giữ thăng bằng, với các triệu chứng như loạng choạng, đi không vững, run rẩy, chuyển động giật của cánh tay và chân, rung giật nhãn cầu,….
Người nghiện cũng bị hội chứng cai rượu cấp tính xẩy ra khi một người đang thường xuyên tiêu thụ quá nhiều rượu bỗng dưng ngừng uống rượu đột ngột. Các triệu chứng có thể xuất hiện chỉ trong vòng 5 giờ sau lngưng uống và có thể kéo dài tới hàng tuần lễ như: lo lắng, chán nản, mệt mỏi, thay đổi tâm trạng, run, gặp ác mộng, đau đầu, vã mồ hôi,… Hậu quả nghiêm trọng nhất là chứng cuồng sảng rượu cấp (delirium tremens), có thể gây lú lẫn, thay đổi tâm trạng đột ngột, ảo giác, sốt, tăng thân nhiệt và co giật.
Lời kết
Ăn uống mang lại năng lượng, sức khỏe cho con người. Bia rượu sẽ là người bạn tốt nếu chúng ta hiểu và xử dụng đúng mục đích; ngược lại nếu lạm dụng thì nó sẽ là kẻ thù, mầm mống bệnh tật, đau khổ cho cả bản thân, gia đình và xã hội.
TS.BS. Trần Bá Thoại
Ủy viên BCH Hội NỘI TIẾT VIỆT NAM