SĐT: 
I. LỜI MỞ
Thế kỷ 21 này, nhân loại phải đối đầu với các bệnh không lây nhiếm. Đứng thứ ba sau tim mạch và ung thư, bệnh nội tiết-chuyển hóa tăng lên khá nhanh và trẻ hóa, đặc biệt là thừa cân, béo phì.
Nhiều thông tin y học chính thống rằng, béo phì gia tăng phần lớn là do sự chuyển đổi lối sống “khỏe mạnh truyền thống’ sang ‘hiện đại gây béo phì’ đặc trưng bởi việc tiêu thụ nhiều thực phẩm chế biến sẵn, nhiều năng lượng, cùng với lối sống ít vận động tạo mất cân bằng năng lượng, đầu vào quá nhiều tiêu hao lại quá ít !.
Những dữ liệu từ các nghiên cứu gần đây cho thấy, có sự tương tác giữa gene và chế độ ăn trong việc giảm cân và duy trì cân nặng; hứa hẹn sẽ cung cấp thông tin cá nhân hóa chế độ ăn uống giúp việc giảm béo phì và các vấn đề sức khỏe liên quan.
II. THẤT BẠI TỪ CHẾ ĐỘ ĂN GIẢM CÂN
Kinh nghiệm cho thấy, vài người ăn kiêng ban đầu giảm cân một chút, nhưng rồi dần dần cân nặng lại bắt đầu quay trở lại. Hoặc có thể người ăn kiêng bỏ cuộc sau một vài tuần vì quá khó chịu vì bị đói.
Nghiên cứu công bố trên tạp chí y học Anh BMJ cho thấy, những tác động của việc ăn kiêng giảm cân thường không kéo dài lâu. Các nhà khoa học đã nghiên cứu tác động của 14 chương trình ăn kiêng giảm cân phổ biến và phát hiện ra rằng, việc giảm cân thường xảy ra sau 6 tháng thực hiện chế độ ăn kiêng, nhưng sẽ dừng lại ở thấng thứ 12. Hơn nữa, nghiên cứu còn phát hiện ra rằng các bằng chứng giảm cân có độ chắc chắn thấp..
Một nghiên cứu khác của Đại học Bắc Carolina tại Trường Y tế Công cộng Toàn cầu Gillings của Chapel Hill cho thấy 88% người Mỹ không có chế độ chuyển hóa trao đổi chất khỏe mạnh, nghĩa là họ có nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường thể 2, bệnh tim mạch và các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác cao ngay cả khi không thừa cân.
Joel Bikman, một giám đốc điều hành dinh dưỡng lâu năm, nhấn mạnh: “Chúng ta đang ăn sai loại thực phẩm, với số lượng không đúng. Điều đó khiến chúng ta không chỉ béo hơn mà còn yếu sức hơn”.
Dưới đây là 4 lý do khiến hầu hết các chế độ ăn kiêng giảm cân phổ biến không có tác dụng:
1. Thiếu chất dinh dưỡng (diets can be nutrient-deficient)
Nhiều cách ăn kiêng không tập trung vào lượng calo mà vào các loại thực phẩm trong vùng miền hoặc tách biệt các loại thực phẩm cụ thể. Một trong những than phiền phổ biến nhất là cảm thấy đói ngay sau ăn. Có thể không phải vì cần ăn nhiều hơn, mà vì cần ăn ngon hơn.
Một nghiên cứu được công bố trên BioMed Central cho thấy nhiều mốt ăn kiêng thúc đẩy kế hoạch bữa ăn thiếu chất dinh dưỡng thiết yếu. Và, giống như trường hợp hạn chế lượng calo, điều này có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng về sau.
Các nhà nghiên cứu của nghiên cứu viết: “Nghiên cứu này cho thấy tỷ lệ thiếu hụt vi chất dinh dưỡng đáng kể trong các kế hoạch ăn kiêng phổ biến”. Họ nói thêm rằng “một cá nhân tuân theo kế hoạch ăn kiêng phổ biến chỉ sử dụng thực phẩm sẽ có khả năng cao bị thiếu vi chất dinh dưỡng, một tình trạng được khoa học chứng minh là có nguy cơ mắc các bệnh nguy hiểm và suy nhược cao hơn bao gồm ung thư, loãng xương, bệnh tim, dị tật bẩm sinh.” và thừa cân/béo phì.”
Việc cân bằng hợp lý các chất dinh dưỡng đa lượng (chất bột đường, chất béo, chất đạm), ưu tiên protein và chất béo lành mạnh, đồng thời hạn chế carbohydrate, có tác dụng rất tích cực.
Rosanna Turner lưu ý: “Chất dinh dưỡng đa lượng đóng một vai trò trong việc giữ cho cơ thể có cảm giác no và hài lòng, ngăn ngừa ăn quá nhiều, giảm cảm giác thèm ăn và giúp giảm cân.
2. Không bền vững (most weight-loss programs are unsustainable)
Hạn chế calo có lẽ là cách phổ biến nhất mà mọi người tìm cách giảm cân. Họ cho rằng đó là một vấn đề toán học đơn giản. Chỉ cần ăn ít calo hơn lượng calo mà cơ thể đốt cháy. Dù chắc chắn có thể giảm cân, nhưng cách này có thể khó duy trì và không nhất thiết tốt cho cơ thể.
Viện Lão hóa quốc gia Hoa Kỳ (NIA) cho thấy những người hạn chế lượng calo đã giảm cân, nhưng họ cũng gặp phải các tác dụng phụ tiêu cực. Chúng bao gồm mất mật độ xương, khối lượng cơ nạc và khả năng hiếu khí.
Một số người cũng trải qua những đợt thiếu máu ngắn hạn. “Cần phải tìm hiểu thêm rất nhiều về tính hiệu quả và an toàn của chúng, đặc biệt là ở người lớn tuổi”, NIA nói.
3. Lựa chọn protein kém (poor protein choices)
Trong khi một số người chê bai chất béo và carbohydrate, và protein thường được xem là “đứa con cưng”, nhiều người lại vẫn ăn quá ít chất đạm, hoặc thậm chí ăn sai loại.
Hãy tìm những protein có giá trị sinh học cao, nghĩa là chúng được cơ thể hấp thụ và sử dụng hiệu quả.
Do có cấu trúc axit amin hoàn chỉnh nên nguồn protein động vật thường có giá trị sinh học cao hơn nguồn thực vật. Theo nghiên cứu của tạp chí Khoa Học & Y Học Thể Thao, trứng và whey protein có giá trị sinh học cao nhất.
4. Tiêu thụ sai loại chất béo (consuming the wrong kinds of fat)
Trong nhiều thập kỷ, chất béo được xem là thủ phạm gây tăng cân và các vấn đề sức khỏe. Đó là lý do xu hướng ăn kiêng ít chất béo bắt đầu ra đời. Ngày nay, với vô số bằng chứng khoa học chỉ ra điều ngược lại, mọi người nhận ra rằng tiêu thụ chất béo lành mạnh có thể là cách tốt nhất cho sức khỏe và cân nặng.
Vasanti Malik, nhà khoa học nghiên cứu thuộc khoa dinh dưỡng tại Trường Y tế công cộng T.H. Chan của Harvard, cho biết: “Chất béo cung cấp năng lượng cho cơ thể, bảo vệ các cơ quan, hỗ trợ sự phát triển của tế bào và giúp cơ thể hấp thụ các chất dinh dưỡng quan trọng. Khi tập trung nhiều vào việc cắt bỏ tất cả chất béo, chúng ta thực sự có thể tước đi những gì cơ thể cần nhất”.
Theo Healthline, cần nhớ rằng không phải tất cả chất béo đều được tạo ra như nhau, và các loại chất béo lành mạnh mà bạn cần thường có trong các sản phẩm từ sữa, trứng, cá béo, các loại hạt và thực vật như bơ.
II. THẤT BẠI TỪ GENE DI TRUYỀN
News-Medical đưa tin, nhóm nghiên cứu dẫn đầu bởi TS Henry Chung từ Trường Khoa học thể thao, phục hồi chức năng và thể dục thuộc Đại học Essex (Anh) đã khám phá ra 14 “gene gầy” có thể tác động mạnh mẽ đến hình thể và sức khỏe của con người.
Khảo sát được tiến hành trên nhóm tình nguyện viên tham gia thử nghiệm trong vòng 8 tuần. Mỗi tuần họ được yêu cầu chạy bộ 3 lần, mỗi lần nửa giờ.Tất cả đối tượng nghiên cứu được phân tích chi tiết về các yếu tố di truyền và cuối cùng các nhà khoa học đã gạn lọc ra được 14 gene tác động đến quá trình này. Sau thời gian thử nghiệm, người giảm cân tốt nhất đã xuống được tới 5 kg, trong khi có người chỉ giảm được 2 kg.
Nhóm nghiên cứu phát hiện ra rằng, gene PARGC1A mã hóa PGC-1-a đóng vai trò quan trọng trong việc giảm cân và những người mang yếu tố này đã giảm cân hiệu quả nhất.
Nhìn chung, các tác giả tính toán ra rằng hiệu quả của quá trình giảm cân phụ thuộc hơn 62% vào gene; hơn 37% còn lại phụ thuộc vào việc tập luyện và các yếu tố lối sống.
III. ĐÔI ĐIỀU BÀN LUẬN
Theo sách vở y khoa cơ bản, thừa cân béo phì là hậu quả của lối sống “ăn nhiều-lười vận động” gây mật thăng bằng năng lượng, đầu vào nhiều tiêu hao ít, và năng lượng thừa cơ theer tích lại dạng mỡ dự trữ ở da và nội tạng. Do đó, các chuyên gia y họcj dinh dưỡng thể dục đề xuất chế độ giảm cân cơ bản là “giảm ăn và tăng vận động” .
Những dữ liệu nghiên cứu gần đây cho thấy, có sự tương tác giữa gene và chế độ ăn trong việc giảm cân và duy trì cân nặng; hứa hẹn sẽ cung cấp thông tin cá nhân hóa chế độ ăn uống giúp việc giảm béo phì và các vấn đề sức khỏe liên quan. Các nhà khoa học tính ra rằng, hiệu quả của quá trình giảm cân phụ thuộc hơn 62% vào gene; hơn 37% còn lại phụ thuộc vào việc tập luyện và các yếu tố lối sống.
Cũng như cholesterol máu, yếu tối nội sinh quyết định đến 75%, trong giảm cân chống béo, yếu tơ gene chi phối đến 62%, các chuyên gia vẫn khuyên nên áp dụng một chế độ giảm béo, chống thừa cân khoa học với phân bố năng lượng là: 5o% từ carbohydrate, 30 % từ béo, và 20 % từ đạm protein !
Bất chấp yếu tố gene di truyền, Tiến sĩ Eddie Fatakhov, chuyên gia dinh dưỡng, đồng tác giả của “The Doctors’ Clinic-30 Program” và “Dr. Fat Off – Simple Life-Long Weight-Loss Solutions” khuyến cáo: (1) tập thể dục, ít nhất 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần; (2) đảm bảo đủ nước tiêu thụ hàng ngày là 3,2 lít đối với nam giới và 2,2 lít đối với phụ nữ; (3) tăng lượng chất xơ thực phẩm để giúp có cảm giác no và cung cấp đủ thức ăn prebiotic cho hệ vi sinh vật đường ruột gut microbiome; và (4) sử dụng thuốc điều trị thừa cân/béo phì [5].
IV THAM KHẢO
[1] Research shows 4 reasons most popular diets are destined to fail
https://www.ksl.com/article/50982711/research-shows-4-reasons-most-popular-diets-are-destined-to-fail-
[2] Gene–diet interaction and weight loss
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5330198/
[3] The secret to slimming? Special ‘skinny genes’ double weight loss
https://www.msn.com/en-gb/health/health-news/the-secret-to-slimming-special-skinny-genes-double-weight-loss/ar-AA1rUayV
[4] Could a missing gene make it harder to lose weight?
https://www.bhf.org.uk/informationsupport/heart-matters-magazine/news/behind-the-headlines/obesity-gene
[5] Here’s How Your Genes Impact Your Ability to Lose Weight
https://www.healthline.com/health-news/heres-how-much-your-genes-impact-your-ability-to-lose-weight
[6] Does having ‘skinny genes’ mean you can skip exercise and diet?
https://www.medicalnewstoday.com/articles/14-skinny-genes-linked-to-enhanced-weight-loss-does-having-skinny-genes-mean-you-can-skip-exercise-and-diet
[7] Genetic Test for Weight Management
[8] Obesity Genes and Weight Loss During Lifestyle Intervention in Children With Obesity
https://jamanetwork.com/journals/jamapediatrics/fullarticle/2773514
[9] Special ‘skinny genes’ linked to weight loss
https://www.essex.ac.uk/news/2024/10/08/special-skinny-genes-linked-to-weight-loss
[10] Exercise, Weight Loss, and The Fat Gene
[11] How Much Control Do We Have Over Our Weight?
[12] Do our genes hold the secret to weight loss?
TS.BS Trần Bá Thoại
Ủy viên BCH Hội NỘI TIẾT VIỆT NAM