SĐT: 
I. LỜI MỞ
Biết tâm lý người bệnh ung thư rằng “có bệnh vái tứ phương”, nhiều nhà kinh doanh đã giới thiệu các loại thuốc “ngoại khoa”, thực phẩm hỗ trợ với quảng cáo là để giảm tác dụng phụ, hỗ trợ điều trị và phòng chữa nhiều loại ung thư. Nọc bọ cạp xanh là một trong số đó.
Nhưng trong thực tế, nhiều người “tiền mất, tật mang” vì nọc bọ cạp xanh không những không chữa lành được ung thư, mà lại kích thích khối u phát triển.
Bài viết cung cấp những thông tin y dược học về nọc bọ cạp xanh đang được quảng cáo này.
II. TỔNG QUAN VỀ CON BỌ CẠP XANH
Bọ cạp xanh Cuba, tên khoa học Rhopalurus Junceus, là một trong 36 loại bọ cạp khác nhau trên các đảo Cuba, Cộng hòa Dominica và một phần Trung Mỹ. Nó có tên “bọ cạp xanh” do có tông màu xanh ở đuôi. Cũng có nơi gọi là “bọ cạp đỏ” vì thân có màu đỏ sẫm.
Nọc độc bọ cạp xanh có chứa các enzyme, peptide, nucleotide, lipid, mucoprotein, biogenic amin và các thành phần chưa biết khác….Enzyme trong nọc bọ cạp gồm phospholipase, hyaluronidase, phosphatase và acetyl cholinesterases, protease.., là thành phần chính gây độc tính lên động vật có vú. Ngoài ra, các neurotoxin tác dụng lên các kênh ion của neuron của hệ thần kinh trung ương, thực vật, tim mạch và hô hấp
Bọ cạp và nọc độc bọ cạp được sử dụng như một phương pháp y học cổ truyền cách đây hàng nghìn năm ở nhiều nước như Trung quốc, Ấn Độ và các nước châu Mỹ. Trong y học cổ truyền Việt Nam, bọ cạp nếu được dùng nguyên con được gọi là toàn yết, chỉ dùng đuôi được gọi là yết vĩ dùng chữa đau cơ, xương, co giật,uốn ván…
Chiết xuất nọc độc bọ cạp xanh Cuba được hãng dược phẩm Labiofam Cuba chính thức cho ra mắt thị trường với tên gọi Vidatox CH30 vào tháng 03/2011, và được Cục Dược Cuba (CECMED) phê duyệt là thuốc có tác dụng bổ sung điều trị triệu chứng trên bệnh nhân ung thư và giảm đau [3]
III. NGHIÊN CỨU, THỬ NGHIỆM NỌC BỌ CẠP XANH
Năm 2013, Díaz-García A và các cộng sự người Cuba kết luận nọc bọ cạp xanh có độc tính đáng kể trên tế bào ung thư biểu mô. Các dòng tế bào ung thư nhạy cảm gồm ung thư phổi, ung thư vú và ung thư cổ tử cung.
. Năm 2014, một phân tích tổng quan về các nghiên cứu nọc độc của các loài bọ cạp khác nhau từ Trung Quốc, Ấn Độ và Châu Mỹ cho thấy nọc bọ cạp này có khả năng ức chế tế bào ung thư mức độ in vitro. Tuy nhiên, bài tổng quan này không nhắc đến loài bọ cạp xanh Cuba (Rhopalurus Junceus).
Năm 2017, nhóm nghiên cứu của Díaz-García A dưới tài trợ của công ty Labiofam tiếp tục đánh giá cụ thể hơn ảnh hưởng của nọc bọ cạp xanh. Nghiên cứu cho thấy, nọc bọ cạp xanh ức chế sự phát triển và điều hòa gen thúc đẩy chu trình tự chết tế bào ung thư vú. Tuy nhiên, đây chỉ là các nghiên cứu in vitro, trong phòng thí nghiệm, ít có giá trị lâm sàng, chưa thể khái quát sang người, hơn nữa nghiên cứu được tiến hành trong labo của công ty Labiofam, nhà sản xuất Vidatox..
Cũng năm 2017, Catia Giovannini và cộng sự, một nhóm nhà khoa học nghiên cứu độc lập người Ý, đã tiến hành nghiên cứu đánh giá tác dụng của nọc độc bọ cạp xanh Cuba trên mô hình chuột bị gây ung thư tế bào gan. Kết quả nghiên cứu cho thấy Vidatox không có tác dụng ngăn sự phát triển tế bào ung thư mà còn gây gia tăng tiến triển và xâm lấn của khối u gan. Kết quả nghiên cứu này được đăng trên tạp chí trên Nature, tập san khoa học rất uy tín, với tựa đề “Vidatox 30 CH has tumor activating effect in hepatocellular carcinoma”..
Năm 2018, Mohammadreza Moradi và cộng sự đã đánh giá tổng quan hệ thống về tác dụng kháng ung thư của các loại nọc độc bọ cạp nói chung. Kết quả thu được rất hạn hẹp khi chỉ có 53 nghiên cứu được công bố, trong đó có 40 nghiên cứu trong phòng thí nghiệm, 13 nghiên cứu trên động vật và chưa có nghiên cứu lâm sàng trên người nào. Và trong 53 nghiên cứu này, duy nhất một nghiên cứu đánh giá nọc độc của loài bọ cạp xanh Cuba, chính là nghiên cứu của nhóm tác giả Díaz-García A, phòng nghiên cứu và phát triển của công ty Labiofam sản xuất Vidatox.
IV. ĐÔI ĐIỀU BÀN LUẬN
Rõ ràng nhận thấy các nghiên cứu về nọc độc bọ cạp xanh Cuba rất ít, đặc biệt chưa có thử nghiệm nào cho thấy hiệu quả kháng ung thư trên động vật hay người được công bố khoa học.
Các nghiên cứu về nọc độc bọ cạp xanh Cuba có hiệu quả trên tế bào ung thư còn rất ít, chỉ được tiến hành trong phòng thí nghiệm. Chưa có nghiên cứu thực hiện trên động vật và người được công bố rộng rãi. Đáng chú ý hơn, đã có một nghiên cứu được công bố trên tạp chí nổi tiếng Nature cho thấy sự bất lợi của Vidatox, sản phẩm từ nọc độc bọ cạp xanh Cuba, trên mô hình động vật bị gây ung thư gan.
Ngay ở Cuba, nhiều giáo sư đầu ngành không dùng sản phẩm này trong điều trị, cho rằng tác dụng điều trị ung thư của sản phẩm chứa nọc bọ cạp xanh chỉ lan truyền trong dân gian, còn trong các bệnh viện không được sử dụng [2] .
Theo tôi, cần chỉ rõ 2 việc:
1. Việc một số doanh nghiệp đang quảng cáo nọc bọ cạp xanh là thực phẩm chức năng hỗ trợ điều trị ung thư để bán hàng với giá trên trời là thông tin sai lệch, lừa đảo người tiêu dùng.
2. Cần khuyến cáo bệnh nhân ung thư gan không nên sử dụng nọc độc bọ cạp xanh Cuba để tránh những biến cố bất lợi đáng tiếc.
V. THAM KHẢO
[1] Thực hư về tác dụng của Nọc bọ cạp xanh Cuba trong chữa ung thư
https://ruybangtim.com/thuc-hu-ve-viec-noc-bo-cap-xanh-cuba-chua-ung-thu/
[2] Sự thật về tinh chất nọc bọ cạp xanh trị ung thư
https://tuoitre.vn/su-that-ve-tinh-chat-noc-bo-cap-xanh-tri-ung-thu-20231128080833426.htm
[3] Nọc bọ cạp xanh-khắc tinh của ung thư
[4] VIDATOX® 30 CH
https://www.cecmed.cu/registro/rcp/medicamentos/vidatoxr-30-ch
[5] WHAT IS VIDATOX?
https://vidatoxromania.ro/en/what-is-vidatox/
[6] Vidatox 30 CH has tumor activating effect in hepatocellular carcinoma
https://www.nature.com/articles/srep44685
[7] Nọc bọ cạp xanh CuBa có tác dụng kích thích khối u phát triển
Nọc bọ cạp xanh CuBa có tác dụng kích thích khối u phát triển
TS.BS Trần Bá Thoại
Ủy viên BCH Hội NỘI TIẾT VIỆT NAM