SĐT: 
I. LỜI MỞ
Ngành Y dù được đào tạo lâu năm hơn các ngành khác, nhưng bác sĩ khi mới ra trường thật sự “chỉ mới là bắt đầu”, như lời thề của các “tân khoa” trước ông Tổ Tây Y Hyppocrate., và ông Tổ Đông Y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác.
Theo lý thuyết thầy thuốc phải là người học đủ rộng, đủ sâu mới hy vọng có đủ kiến thức và kinh nghiệm chữa bệnh. Nhưng oái oăm thay, trong thực tế cũng chính người thầy thuốc lại gây ra một số căn bệnh, những bệnh này nhiều khi cũng nguy hiểm, cũng gây chết người. Tên gọi chung cho những bệnh này là “bệnh do thầy thuốc” hay “bệnh y sinh” (iatrogenic disease).
Thuật ngữ bệnh do thầy thuốc (iatrogenic disease) này xuất phát từ hợp ngữ Hy lạp ghép hai từ Iatros là thầy thuốc và genic là gây ra. Như vậy bệnh do thầy thuốc là những bệnh gây ra từ những sai sót y tế, những sơ suất trong thao tác hay trong phương pháp điều trị cho đến các biến chứng các tác dụng không mong muốn (tác dụng phụ) của thuốc men và của thủ thuật điều trị bệnh gây ra.
II. CÁC BỆNH DO THẦY THUỐC
Các bệnh do thầy thuốc hay gặp gồm:
(1) Nhiễm trùng trong bệnh viện với các chủng vi khuẩn đa đề kháng thuốc do trước đó thầy thuốc đã dùng quá nhiều loại kháng sinh,
(2) Sai lầm trong dùng thuốc ví dụ trước đây dùng an thần điều trị viêm loét dạ dày trong khi thật sự phải dùng kháng sinh để loại trừ vi khuẩn HP
(3) Cho thuốc quá liều ví dụ quá liều insulin trong đái tháo đường, quá liều thuốc chống đông máu khi chạy thân nhân tạo và ngay cả cho quá liều thuốc bổ…
(4) Các dị ứng thuốc
(5) Các tác dụng độc của thuốc như thuốc điều trị lao, thuốc kháng giáp, thuốc hạ sốt gây độc cho gan; thuốc kháng viêm gây loét dạ dày…
(6) Giải thích hướng dẫn thiếu thận trọng gây hiểu nhầm, làm stress, trầm cảm cho bệnh nhân
(7) Chẩn đoán, đánh giá, xử lý bệnh trạng cũng như tiên lượng và dự hậu sai lầm.
III. LỜI BÀN
Hội Bệnh do thầy thuốc Hoa Kỳ (American iatrogenic Association, AiA) đã ước tính hằng năm có từ 44 đến 98 ngàn người bị chết sau khi nhập viện vì bệnh do thầy thuốc và chi phí chăm sóc lên đến 29 tỷ đô la. Người ta cũng đánh giá bệnh do thầy thuốc đứng thứ ba trong các bệnh dễ gây tử vong, sau bệnh tim mạch và ung thư, và xếp hạng thứ tám trong nguyên nhân gây chết.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng khuyến cáo rằng ngay cả việc thăm khám, cho xét nghiệm quá mức cũng không tốt với bệnh nhân, gây tâm lý stress đặc biệt với người già.
Theo cố Giáo sư Phạm Khuê, chủ tịch Hội người cao tuổi Việt Nam thì hơn một phần tư các bệnh ở người già là do chính các thầy thuốc gây ra.
IV. LỜI KẾT
Y khoa là ngành khoa học về phòng ngừa và chữa trị bệnh tật, nên có mối liên quan mật thiết đến tính mạng con người. Những phân tích khoa học cho thấy hai vấn đề y tế quan yếu sau:
1. Thuốc men chính là con dao hai lưỡi, tốt hay xấu tùy theo cách chúng ta xử dụng nó.
2. Ngoài kiến thức y học việc chăm sóc sức khỏe cũng còn đòi hỏi đạo đức và y thuật của chính người thầy thuốc.
Do đó, không chỉ bác sĩ mà chính bệnh nhân cũng cần tĩnh táo cân nhắc khi khám, xử dụng các xét nghiệm và chọn phương pháp điều trị bệnh thích hợp. Tránh lạm dụng thăm khám, lạm dụng xét nghiệm, dùng quá nhiều thuốc men không cần thiết… để khỏi bị những bệnh “lãng xẹt”, không đáng có đấy chính là “bệnh do người thầy thuốc gây ra”.
TS.BS Trần Bá Thoại
Ủy viên BCH Hội NỘI TIẾT VIỆT NAM