SĐT: 
I. LỜI MỞ
Gia vị và thảo mộc đã được sử dụng trong nhiều thế kỷ cho cả mục đích ẩm thực và y học. Gia vị không chỉ làm tăng hương vị, mùi thơm và màu sắc của thực phẩm và đồ uống mà còn có thể bảo vệ khỏi các bệnh cấp tính và mãn tính.
Hiện nay, ngày càng nhiều người chon sử dụng các loại gia vị và thảo dược để làm thuốc ngừa, chữa bệnh, đặc biệt là đối với các bệnh mãn tính không lây nhiễm khác nhau.
Khoa học giải thích đúng, sai xu hướng này ?
II. CÁC HOẠT CHẤT SINH HỌC TRONG GIA VỊ VÀ THẢO MỘC
Nhiều nghiên cứu dài hơi, đa trung tâm trên toàn thế giới đưa ra nhiều bằng chứng cho thấy các loại gia vị và thảo mộc có tác dụng chống oxy hóa, chống viêm, chống khối u, chống ung thư, giảm glucose và cholesterol cũng như các đặc tính ảnh hưởng đến nhận thức và tâm trạng. Những tác dụng sức khoẻ quý giá này có được nhờ gia vị và thảo mộc có chứa những hoạt chất sinh học, như các hợp chất chứa lưu huỳnh, tannin, alkaloid, phenolic diterpenes và vitamin, đặc biệt là flavonoid và polyphenol. Đây là những chất chống oxy hóá giúp con người vượt qua các stress oxy hoá vốn thường xuyên xảy ra trong cơ thể và môi trường sống.
Các loại gia vị và thảo mộc như đinh hương, hương thảo, cây xô thơm (sage), lá oregano và quế là nguồn cung cấp chất chống oxy hóa tuyệt vời với hàm lượng hợp chất phenolic rất cao.
Việc tiêu thụ thường xuyên thực phẩm cay cũng có liên quan đến việc giảm nguy cơ tử vong do ung thư cũng như các bệnh về tim và hệ hô hấp do thiếu máu cục bộ.
III. NHỮNG ÍCH LỢI SỨC KHOẺ CỦA GIA VỊ
1. KHÁNG VIÊM
Các loại gia vị thường có đặc tính chống viêm, đó là lý do tại sao chúng thường được khuyên dùng trong các trường hợp liên quan đến tình trạng viêm ở một số bộ phận cơ thể hoặc dây thần kinh/mô. Các loại gia vị được biết đến với tác dụng giúp giảm ung thư, cải thiện sức khỏe răng miệng và tiêu hóa, cũng như giúp tạo điều kiện cho sự phát triển của xương và giảm huyết áp. Gia vị cũng có tác dụng gây mê hoặc giảm đau trong một số trường hợp.
2. CHỐNG STRESS OXY HOÁ
Gia vị là chất chống oxy hóa tốt nhất nên có xung quanh. Chúng có đặc tính chống oxy hóa, chống co thắt, sát trùng, tiêu hóa, tống hơi và kích thích đặc biệt. Là một loại gia vị chống oxy hóa giúp tăng cường oxy hóa và tuần hoàn trong cơ thể, cũng như giúp tăng cường hệ thống miễn dịch. Gia vị không chỉ là nguồn cung cấp khoáng chất tuyệt vời mà còn giúp cải thiện chất lượng làn da.
3. TĂNG CƯỜNG HỆ MIỄN DỊCH
Các loại gia vị cực kỳ ít calo nhưng lại rất hữu ích trong việc hỗ trợ hệ thống miễn dịch tự nhiên của cơ thể. Các loại gia vị không chỉ tăng cường hệ thống miễn dịch mà còn giúp giảm các bệnh khác nhau, củng cố mạch máu và giảm đông máu. Ngoài ra, chúng còn giúp giảm mức cholesterol, tăng cường lưu thông máu và ngăn ngừa các bệnh như xơ vữa động mạch cũng như ung thư.
4. CẢI THIỆN HỆ TIÊU HOÁ
Các loại gia vị được biết đến với khả năng giúp điều hòa nhu động ruột, từ đó cải thiện tiêu hóa và giảm các vấn đề liên quan đến hệ tiêu hóa, chẳng hạn như chứng khó tiêu và táo bón. Gia vị là nguồn cung cấp vitamin và khoáng chất dồi dào, giúp tăng cường hoạt động của enzyme trong cơ thể con người. Các loại gia vị còn được biết đến với khả năng làm giảm mức cholesterol trong máu, cũng như điều chỉnh lượng insulin trong cơ thể.
5. CẢI THIỆN HỆ TIM MẠCH
Các loại gia vị như tỏi cực kỳ hữu ích trong việc giảm cholesterol, nhờ đó giữ cho trái tim khỏe mạnh. Nnhững người có cholesterol cao, nên thêm tỏi vào chế độ ăn uống giúp giảm mức cholesterol và ngăn ngừa khởi phát các vấn đề về tim.
6. CẢI THIỆN DA LÔNG TÓC
Các loại gia vị từ lâu đã được ca ngợi vì khả năng tăng cường sức khỏe cho làn da và mái tóc. Các loại gia vị có khả năng cải thiện chức năng của hệ thần kinh, từ đó tăng cường khả năng miễn dịch và lưu thông máu, giúp da và tóc khỏe mạnh hơn.
7. ĐIỀU HOÀ TRAO ĐỔI CHẤT
Gia vị có thể giúp điều hòa quá trình trao đổi chất của cơ thể một cách hiệu quả. Do điều chỉnh quá trình trao đổi chất của cơ thể, gia vị có thể ngăn ngừa hiệu quả các bệnh về máu, như bệnh thiếu máu. Do quá trình trao đổi chất tăng lên, nhịp tim cũng được kiểm soát hiệu quả và đường tiêu hóa cũng tối ưu hơn.
8. GIÚP KIỂM SOÁT ĐƯỜNG MÁU
Nhiều gia vị có chứa hợp chất cinnamaldehyde, rất hiệu quả trong việc kiểm soát đường máu. Bằng cách làm chậm tốc độ thuỷ phân carbohydrate trong đường tiêu hóa, gia vị giúp cải thiện độ nhạy insulin. Các khoa học gia chỉ ra rằng, một số loại gia vị như quế có khả năng làm giảm lượng đường trong máu khoảng 25% ở những bệnh nhân mắc bệnh đái tháo đường.
9. CẢI THIỆN TRÍ NHỚ VÀ CHỨC NĂNG NÃO
Các loại gia vị như xô thơm rất hiệu quả trong việc giúp cải thiện chức năng não và trí nhớ. Loại gia vị này đã được chứng minh là có hiệu quả cải thiện chức năng não ở những người mắc bệnh Alzheimer. Một số loại gia vị khác cũng có thể cải thiện chức năng trí nhớ ở những người khỏe mạnh.
10. CHỐNG NHIỄM TRÙNG
Các loại gia vị rất hiệu quả trong việc ngăn ngừa các bệnh nhiễm trùng khác nhau do nấm men, nấm mốc và vi khuẩn gây ra. Các loại gia vị không chỉ cải thiện hệ thống miễn dịch của cơ thể, do đó ngăn ngừa nhiễm trùng mà còn giúp ức chế tích cực sự phát triển của vi khuẩn có hại trong cơ thể con người.
11. NGỪA NGHẸT MŨI, CẢM LẠNH
Một số loại gia vị như hương thảo có chứa các hợp chất cụ thể giúp ngăn chặn phản ứng dị ứng cũng như giúp điều trị mọi vấn đề liên quan đến nghẹt mũi. Hợp chất này cũng có đặc tính chống viêm. Nó giúp chống nghẹt mũi bằng cách tăng số lượng tế bào bạch cầu trong chất nhầy, do đó làm giảm và làm sạch tắc nghẽn trong các mô.
IV. CÔNG DỤNG CỦA GIA VỊ & THẢO MỘC
Nấu ăn mà không có gia vị là điều không tưởng. Gia vị không chỉ giúp tăng thêm hương vị, và màu sắc mà việc tiêu thụ gia vị còn mang lại rất nhiều lợi ích cho sức khỏe.
Gia vị có đặc tính chống vi khuẩn và kháng nấm, và tăng cường hệ miễn dịch nên chúng giúp chống lại các bệnh nhiễm trùng khác nhau
Thảo mộc ngoài làm gia vị còn được dùng để xoa, đắp, xông để bảo vệ da, tóc, chữa cảm mạo….
V. ĐÔI LỜI BÀN LUẬN
Đã có nhiều bằng chứng cho thấy các loại gia vị và thảo mộc có tác dụng chống oxy hóa, chống viêm, chống khối u, chống ung thư, giảm cholesterol, ổn định glucose máu, cũng như các đặc tính ảnh hưởng đến nhận thức và tâm trạng.
Nói chung, gia vị thường rất ít hay không có tác dụng phụ nào được ghi nhận. Tuy nhiên, gia vị cũng là chất ngoại lai nên tùy thuộc vào người sử dụng phản ứng dị ứng có thể xảy ra, như viêm da tiếp xúc, hen phế quản, viêm mũi và cả sốc phản vệ.
Ngoài ra, một số loại gia vị có thể phản ứng với một số loại thuốc và gây ra các biến chứng như loãng máu và hình thành bệnh trĩ. May mắn, những điều này đều hiếm và lợi ích của gia vị lớn hơn hẳn những tác dụng phụ hiếm gần, không đáng kể của nó.
VI. THAM KHẢO
[1] Health Benefits of Culinary Herbs and Spices
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30651162/
[2] What Are The Benefits Of Cooking With Herbs And Spices?
https://www.plantwhys.com/blog/cooking-with-herbs-spices
[3] Benefits of Spices And Its Side Effects
https://www.lybrate.com/topic/benefits-of-spices-and-its-side-effects
[4] Cooking with Spices for Flavor and Health
https://health.umms.org/2023/01/03/cooking-with-spices/
[5] 5 Spices with Healthy Benefits
https://www.hopkinsmedicine.org/health/wellness-and-prevention/5-spices-with-healthy-benefits
TS.BS Trần Bá Thoại
Uỷ viên BCH Hội NỘI TIẾT VIỆT NAM