SĐT: 
I. THỦY NGÂN VÀ NHIỄM ĐỘC THỦY NGÂN
Thủy ngân là một kim loại nặng có độc tính cao. Dù được phân nhóm là kim loại, nhưng thủy ngân có thể tồn tại ở cả 3 dạng rắn, lỏng và bay hơi, tùy thuộc vào nhiệt độ.
Con người có thể bị nhiễm độc khi tiếp xúc với quá nhiều chất thủy ngân độc hại này thông qua thức ăn, nước uống, tiếp xúc vật dụng nhiễm độc hoặc môi trường ô nhiễm thủy ngân. Ngộ độc thủy ngân có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai tiêu thụ thủy ngân, nhưng ảnh hưởng nghiêm trọng nhất là trẻ em và thai nhi của phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú nếu ăn nhiều cá có hàm lượng thủy ngân cao.
Có ba loại thủy ngân có thể gây hại: Thủy ngân nguyên tố (có trong nhiệt kế thủy tinh, công tắc điện, bóng đèn huỳnh quang và chất trám răng); Thủy ngân vô cơ (có trong pin, một số loại chất khử trùng và trong phòng thí nghiệm hóa học); và thủy ngân hữu cơ (có trong khói than, cá ăn thủy ngân và các chất khử trùng cũ).
Phơi nhiễm thủy ngân, con người có thể bị ngộ độc với các triệu chứng và biến chứng nghiêm trọng, nguy hiểm đến sức khỏe và cả tính mạng.
II. NGUYÊN NHÂN NHIỄM ĐỘC
1. Nhiễm độc thủy ngân từ cá và hải sản
Nhiễm độc methylmercury (thủy ngân hữu cơ) phần lớn liên quan đến việc ăn hải sản, chủ yếu là cá hoặc ăn một số loại cá chứa thủy ngân hoặc do ăn quá nhiều cá.
Cá hấp thụ thủy ngân từ nguồn nước mà chúng sinh sống, bao gồm: cá mập, cá kiếm, cá ngừ đại dương, cá marlin, cá thu cá mú, cá cam…
2. Các nguyên nhân khác
Các nguyên nhân khác gây ngộ độc thủy ngân có thể là do môi trường hoặc do tiếp xúc với các dạng khác của kim loại này, bao gồm:
* Nhiệt kế chứa thủy ngân bị vỡ
* Trám răng bằng amalgam
* Một số loại trang sức
* Khai thác vàng và chế tác vàng gia dụng
* Một số thuốc đông y (châu sa mễ, ngưu cao hoàng)
* Một số sản phẩm chăm sóc da bất hợp pháp
* Tiếp xúc với không khí độc hại trong công nghiệp
III. DẤU CHỨNG & BIẾN CHÚNG
1. Dấu chứng
* Người lớn bị ngộ độc thủy ngân nặng:
Yếu cơ, Đi đứng, nói năng khó khăn, Rối loạn thị, thính giác, Thiếu phối hợp, Liệt dây thần kinh ở tay và mặt….
* Trẻ em và trẻ sơ sinh
Nhiễm độc thủy ngân gây rối loạn sự phát triển của thai nhi và trẻ nhỏ. Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ tiếp xúc với hàm lượng thủy ngân cao có thể bị chậm phát triển về: nhận thức, kỹ năng vận động, phát triển ngôn ngữ và lời nói, nhận thức thị giác – không gian….
2. Biến chứng
Nhiễm độc thủy ngân có thể dẫn đến những thay đổi thần kinh lâu dài và đôi khi vĩnh viễn. Những nguy hiểm này đặc biệt đáng chú ý ở trẻ nhỏ đang trong giai đoạn phát triển.
Phơi nhiễm thủy ngân có thể dẫn đến các biến chứng: Tổn thương não vĩnh viễn, Tổn thương thận vĩnh viễn, Suy tuần hoàn…
IV. CHẨN ĐOÁN & ĐIỀU TRỊ
1. Chẩn đoán
Sau khi hỏi về các triệu chứng, chế độ ăn uống và thói quen sinh hoạt, nếu nghi ngờ ngộ độc thủy ngân, bác sĩ có thể yêu cầu:
* Chụp X-quang ngực
* Xét nghiệm nồng độ thủy ngân huyết thanh, công thức máu toàn phần và xét nghiệm chuyển hóa.
* Xét nghiệm nước tiểu
2. Điều trị
Liệu pháp thải độc với thuốc thải độc kềm hóa (chelating agent) là thuốc loại bỏ kim loại khỏi các cơ quan và giúp cơ thể bạn đào thải chúng.
Các biện pháp khác có thể được thực hiện để giảm lượng thủy ngân trong cơ thể và đường tiêu hóa bao gồm: Than hoạt tính,Thụt tháo rửa toàn bộ ruột, Lọc máu….
V. ĐÔI ĐIỀU BÀN LUẬN
Nghiên cứu cho thấy, nhiễm độc thủy ngân chủ yếu là methylmercury (thủy ngân hữu cơ) từ thực phẩm hải sản, chủ yếu là cá nước biển sâu hoặc ăn quá nhiều cá. Do đó, thỉnh thoảng hoặc ăn vừa phải cá chắc sẽ an toàn.
Việc đánh giá cá nhiễm thủy ngân mức độ nào thì có hại khác nhau theo tiêu chuẩn riêng của mỗi nướ: FDA của Mỹ và Úc cho rằng không quá 1 ppm là an toàn, Canada quy định chỉ 0,5 ppm. Việt Nam cũng áp luôn con số 0,5 ppm. Trong khi dư lượng thủy ngân trung bình trong cá biển khoảng 0,1- 0,3 ppm, còn khá xa so với quy định gắt gao nhất của Canada và Việt Nam.
X. THAM KHẢO
[1] Mercury poisoning
http://delloyd.50megs.com/hazard/Hg.html
[2] How Mercury Poisoning Works
[3] Mercury Poisoning
[4] Health Effects of Mercury
https://serc.carleton.edu/NAGTWorkshops/health/case_studies/mercury.html
[5] Understanding Mercury Poisoning
https://www.healthline.com/health/mercury-poisoning
[6] Cảnh báo quá mức cá nhiễm thủy ngân !
TS.BS Trần Bá Thoại
Ủy viên BCH Hội NỘI TIẾT VIỆT NAM