SĐT: 
I. LỜI MỞ
Trước nay, khi nói về xơ vữa mạch máu, chúng ta từng được biết cholesterol khá đơn giản: LDL là xấu và HDL là tốt. Và khi LDL cao, cả thế giới đều được hướng dẫn rằng: ăn ít chất mỡ, ít thịt đỏ, thể dục, chạy bộ đều đặn, uống thêm viên statin là xong.
Hiện nay, với những nghiên cứu, khảo sát sâu rộng hơn, các nhà khoa học chỉ ra rằng, Lipoprotein (a) viết tắt Lp (a), là một loại LDL mang tính di truyền có thể là thủ phạm chính làm hình thành các mảng xơ vữa hoặc huyết khối và tăng nguy cơ bệnh tim mạch.
Dù còn nhiều ý kiến khác nhau về việc nên xét nghiệm cho ai và sử dụng phương pháp nào, nhưng các nhà khoa học đều đồng ý rằng họ cần tìm ra phương pháp điều trị tốt hơn cho bệnh nhân có nồng độ lipoprotein (a) cao.
II. CHOLESTEROL MÁU GỒM NHỨNG GÌ ?
– Cholesterol toàn phần (Total Cholesterol TC)
– Lipoprotein Cholesterol Tỷ trọng cao (High Density Lipoprotein Cholesterol HDL-C)
– Lipoprotein Cholesterol Tỷ trọng thấp (Low Density Lipoprotein Cholesterol LDL-C)
– Lipoprotein (a) (Lp (a)
– Apolipoprotein A (ApoA-I) là thành phần chính của HDL-C (cholesterol “tốt”), giúp vận chuyển cholesterol từ mô ngoại biên về gan, có vai trò bảo vệ tim mạch.
– Apolipoprotein B (ApoB) là thành phần chính của LDL-C (cholesterol “xấu”), vận chuyển cholesterol từ gan đến mô ngoại biên và có liên quan trực tiếp đến nguy cơ xơ vữa động mạch.
– Tỷ lệ ApoB/ApoA-I được xem là chỉ số phản ánh cân bằng giữa cholesterol “xấu” và “tốt”, giúp dự đoán nguy cơ tim mạch chính xác hơn so với các xét nghiệm lipid truyền thống.
III. TÁC HẠI CỦA LIPOPROTEIN (a)
Nghiên cứu cho thấy, lipoprotein (a) có thể gây ra vấn đề tim mạch qua:
* Tạo ra các gờ giảm tốc mảng bám, làm chậm khả năng lưu thông máu qua động mạch. Những gờ giảm tốc này nếu xuất hiện đủ nhiều có thể gây tắc nghẽn mạch máu.
* Tệ hơn nữa, lipoprotein (a) làm máu dễ đông hơn và khiến cục máu đông khó tan hơn. Cục máu đông cũng giống như gờ giảm tốc.
* Tình trạng viêm do lipoprotein (a) khiến những gờ giảm tốc mảng bám này dễ vỡ hơn, thu hút thêm nhiều cục máu đông khác.
IV. KIÊM TRA MỨC LIPOPROTEIN (a) KHI NÀO ?
Cần kiểm tra mức lipoprotein (a) khi có các yếu tố nguy cơ bệnh tim mach như:
* Tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch.
* Tăng cholesterol máu gia đình Hơn 30% số người mắc tình trạng này có lipoprotein (a) cao.
* Mức LDL cao trong xét nghiệm lipid gần đây.
* Tiền sử bệnh mạch vành sớm (của bản thân hoặc gia đình).
* Các biến cố tim mạch tái phát mặc dù đã kiểm soát được các yếu tố nguy cơ.
* Nếu thành viên gia đình có mức lipoprotein (a) cao.
V. CÁCH GIẢM LIPOPROTEIN (a) MÁU
1. Cải tạo lối sống khỏe mạnh
* Ngừng hút thuốc lá.
* Tập thể dục thường xuyên.
* Duy trì mức cân nặng phù hợp.
* Dùng thực phẩm tốt cho tim.
* Kiểm soát tốt huyết áp và đái tháo đường….
* Quản lý stress, giấc ngủ….
2. Dùng thuốc nội khoa
Các nhà nghiên cứu hiện đang phát triển và thử nghiệm nhiều loại thuốc làm giảm lipoprotein (a). Hiện tại, chưa có loại thuốc nào được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) chấp thuận.
Một số thuốc có thể kê đơn để điều trị tình trạng lipoprotein (a) cao, như: các Statin, thuốc ức chế PCSK9, Aspirin….
VI. THAM KHẢO
[Video 1] Lipoprotein(a), yếu tố nguy cơ quan trọng của bệnh tim mạch
[Video 2] “Vai trò của Lipoprotein (a) trong tầm soát và đánh giá sớm nguy cơ mắc bệnh tim mạch do xơ vữa”
[1] There’s more to cholesterol than simply “good” or “bad”
https://www.economist.com/science-and-technology/2025/11/25/theres-more-to-cholesterol-than-simply-good-or-bad
[2] Lipoprotein (a) as a risk factor for ischemic stroke: A meta-analysis
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0021915015300848
[3] Lipoprotein (a)
https://my.clevelandclinic.org/health/articles/25226-lipoprotein-a
[4] Lipoprotein (a)
[5] Lipoprotein(a) as a Pharmacological Target: Premises, Promises, and Prospects
https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/CIRCULATIONAHA.124.069210
[6] Lipoprotein(a): An update on testing and treatment
https://www.health.harvard.edu/heart-health/lipoproteina-an-update-on-testing-and-treatment
[7] Vai trò của Lipoprotein (a) trong đánh giá sớm nguy cơ tim mạch do vữa xơ
https://benhvien108.vn/y-hoc-thuong-thuc/vai-tro-cua-lipoprotein-a-trong-danh-gia-som-nguy-co-tim-mach-do-vua-xo.htm
TS.BS Trần Bá Thoại
Ủy viên BCH Hội NỘI TIẾT VIỆT NAM