SĐT: 
I. LỜI MỞ
Ai trong chúng ta đều trải qua quá trình lão hóa, và dễ dàng để nhận ra những thay đổi đi kèm với tuổi tác như mất trí nhớ, nếp nhăn trên da, mất khối nạc cơ bắp…
Nhưng ít ai thực sự hiểu rõ lão hóa là gì, tại sao nó xảy ra và liệu chúng ta có thể làm chậm hoặc ngăn chặn nó hay không.
II. LÃO HÓA LÀ GÌ ?
Sự lão hóa đơn giản là “điều xảy ra với cơ thể chúng ta theo thời gian”, bao gồm nhiều quá trình mà cơ thể con người trải qua khi già đi như tóc bạc, da nhăn, dát đồi mồi, teo cơ…
Một số quá trình lão hóa là do cơ thể gây ra, như trẻ em sẽ trải qua giai đoạn tăng trưởng trong tuổi dậy thì. Lão hóa cũng có thể được tích lũy, như sự khởi đầu của tổn thương da do tiếp xúc với tia tử ngoại trong ánh nắng mặt trời. Cuối cùng, lão hóa là sự kết hợp của những thay đổi sinh lý trong cơ thể với các yếu tố môi trường tiếp xúc.
III. CÁC LOẠI LÃO HÓA
1. LÃO HÓA TẾ BÀO (cellular aging)
Một tế bào có thể sao chép khoảng 50 lần trước khi vật liệu di truyền không thể sao chép chính xác được nữa. Lỗi sao chép này được gọi là sự lão hóa tế bào, khi tế bào mất đi các đặc tính chức năng của nó. Sự tích tụ của các tế bào già cỗi là dấu hiệu đặc trưng của quá trình lão hóa tế bào, từ đó chuyển sang lão hóa sinh học.
Càng gây ra nhiều tổn hại cho tế bào bởi các gốc tự do và các yếu tố môi trường, thì càng có nhiều tế bào cần tái tạo và quá trình lão hóa tế bào càng phát triển nhanh hơn.
2. LÃO HÓA NỘI TIẾT TỐ (hormonal aging)
Nội tiết tố, hormone) đóng một vai trò rất lớn trong quá trình lão hóa, đặc biệt là trong thời thơ ấu khi chúng giúp hình thành xương và cơ bắp cũng như tạo điều kiện phát triển các đặc điểm nam hoặc nữ thứ cấp (dục tính kỳ 2).
Theo thời gian, lượng hormone tiết ra sẽ bắt đầu giảm đi, dẫn đến những thay đổi trên da như nếp nhăn và độ đàn hồi, mất trương lực cơ, mật độ xương và ham muốn tình dục.
3. TỔN THƯƠNG TÍCH LŨY
Lão hóa hư hỏng tích lũy (hao mòn) do các yếu tố bên ngoài có thể tích tụ theo thời gian. Tiếp xúc với chất độc, bức xạ tia cực tím, thực phẩm không lành mạnh và ô nhiễm môi trường sống chỉ là một trong số những nguyên nhân có thể gây tổn hại cơ thể và gây lão hóa.
Theo thời gian, những yếu tố bên ngoài này có thể làm tổn thương DNA trong tế bào, do bị viêm quá mức hoặc dai dẳng. Tổn hại tích lũy có thể làm suy yếu khả năng tự sửa chữa của cơ thể, thúc đẩy quá trình lão hóa nhanh chóng hơn.
4. LÃO HÓA CHUYỂN HOÁ (metabolic aging)
Các tế bào trong cơ thể phải liên tục chuyển hóa thức ăn thành năng lượng, và tạo ra các sản phẩm phụ—một số phó sản trong đó có thể gây hại cho cơ thể. Quá trình trao đổi chất dù rất cần thiết, nhưng có thể gây tổn thương dần dần cho các tế bào, được gọi là lão hóa trao đổi chất.
Một số chuyên gia cho rằng, việc làm chậm quá trình trao đổi chất như hạn chế năng lượng calo có thể làm chậm quá trình lão hóa ở con người.
IV. QUÁ TRÌNH LÃO HÓA
Nỗi ám ảnh tuổi tác với việc “làm chậm quá trình lão hóa và tăng tuổi thọ” làm tiêu hao năng lượng của chúng ta, nhưng sự già đi là điều không thể tránh khỏi.
Một người bước sang tuổi 20, các mô phổi sẽ bắt đầu mất tính đàn hồi, các cơ xung quanh khung xương sườn sẽ bắt đầu xấu đi và chức năng tổng thể của phổi sẽ dần bắt đầu suy giảm. Tương tự, việc sản xuất enzyme tiêu hóa sẽ bắt đầu chậm lại khi chúng ta già dần, điều này ảnh hưởng đến hấp thụ chất dinh dưỡng vào cơ thể và khả năng tiêu hóa thức ăn. Các mạch máu cũng giảm mất tính linh hoạt khi chúng ta già đi. Ở những người ít vận động và ăn uống kém, sự mất tính đàn hồi kết hợp với sự tích tụ chất béo có thể dẫn đến xơ vữa động mạch.
Khi phụ nữ đến tuổi mãn kinh, dịch âm đạo sẽ giảm và các mô sinh dục bắt đầu teo đi do mất estrogen. Ở nam giới, khối cơ bắp c sẽ mỏng đi, giảm săn chắc và mức độ sản xuất tinh trùng cũng sẽ giảm do nồng độ testosterone thấp giảm đi.
V. LÀM SAO CHẬM LÃO HÓA ?
Dù không thể tránh lão hóa, nhưng có thể làm chậm quá trình lão hóa bằng các biện pháp sau:
1. ĂN TỐT (eat well)
Đường, muối và chất béo bão hòa sẽ tàn phá cơ thể, làm tăng nguy cơ tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh tim mạch…. Để tránh những liên quan đến lão hóa này, hãy tăng cường ăn trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt, sữa ít béo, thịt nạc và cá.
2. ĐỌC NHÃN THỰC PHẨM (nutrition facts)
Để đảm bảo đúng hạn lượng chất dinh dưỡng đưa vào cơ thể.
3.BỎ HÚT THUỐC LÁ
Khoa học chỉ rõ, với cả ngàn hóa chất trong khói, thuốc lá gây rất nhiều bệnh không lây nhiễm cho con người như tim mạch, nội tiết, thần kinh …đặc biệt là ung thư
4. RÈN LUYỆN THỂ LỰC
Tập thể dục được khuyến nghị khoảng 30 phút tập thể dục ở mức độ vừa phải đến nặng mỗi ngày.
5. QUAN HỆ XÃ HỘI TỐT
Việc xã hội hóa kết nối. Duy trì mối quan hệ tốt đẹp, lành mạnh với người khác. Luôn kết nối với những người bạn yêu thương và cố gắng gặp gỡ những người mới.
6. NGỦ ĐỦ GIẤC
Thiếu ngủ mãn tính có liên quan đến tình trạng sức khỏe kém hơn và tuổi thọ ngắn hơn. Cải thiện vệ sinh giấc ngủ và ngủ khoảng 7 đến 8 giờ mỗi đêm không chỉ cảm thấy khỏe hơn mà còn sống lâu hơn.
7. GIẢM STRESS
Căng thẳng và lo lắng mãn tính có thể gây tổn hại cho cơ thể vì chúng kích hoạt giải phóng một loại hormone gây căng thẳng cortisol gây stress oxy hóa, viêm mãn tính…
Học cách kiểm soát căng thẳng bằng các kỹ thuật thư giãn và liệu pháp chăm sóc cơ thể có thể giúp giảm bớt áp lực stress gây viêm và gián tiếp tác động xấu lên tế bào.
VI. LỜI KẾT
Lão hóa là không thể tránh được. Do đó, chấp nhận sự lão hóa là điều cần thiết cho sức khỏe thể chất và tinh thần của chúng ta.
Cần tập trung vào các biện pháp làm chậm, giảm lão hóa như nêu trên.
Hết sức lưu ý rằng, tập thể dục quá nhiều, quá sức hoặc áp dụng chế độ ăn kiêng không hợp lý có thể gây hại nhiều hơn là có lợi.
Chấp nhận lão hóa, nhưng kiểm soát được nó để có thể đưa ra những lựa chọn lành mạnh cho dù 25 hay 75 tuổi là không bao giờ muộn để bắt đầu.
https://www.verywellhealth.com/what-is-aging-2224347
Tác giả TS Mark Stibich Biên dịch TS.BS Trần Bá Thoại