SĐT: 
I. LỜI MỞ
Ở Việt Nam chúng ta, trong nhiều buổi liên hoan, cưới hỏi, tiệc tùng, chúng ta đễ dàng bắt gặp cảnh một thực khách nhanh nhẩu, chủ động chia gắp thức ăn cho những người ngồi cùng bàn. Có người còn vô ý lấy luôn đũa muỗng của mình đang ăn để phục vụ người bên cạnh.
Thật ra, việc tưởng quá đổi quá bình thường này lại không “nhỏ” tí nào dưới con mắt khoa học, văn hóa xã hội và y tế. Tại sao ?
II. LỄ PHÉP HAY BẤT LỊCH SỰ ?
Làm một phỏng vấn “mini” tôi ghi nhận hai giải thích, lý luận về việc gắp cho người này:
một là đây là một hành động tốt, nên làm, nó thể hiện sự lịch sự, mến khách, và
hai là thể hiện sự tôn trọng, gắp cho khách, đặc biệt những vị cao niên thì cũng như gắp phục vụ cha mẹ mình.
Theo phép giao tiếp cơ bản, muốn việc chào mời khách phải được sự đồng ý của đối tác, ngay chuyện chúng ta muốn cho, tặng, cúng dường cũng cần phải có sự chấp thuận của người nhận.
Khá lâu rồi một số người vẫn tự nghĩ rằng “gắp cho người”, “múc cho khách” là một phép lịch sự thể hiện sự tôn trọng người ta. Nhưng rõ ràng đây hoàn toàn là võ đoán, quy chụp; và chưa thấy tài liệu, sách hướng dẫn nào chứng minh cả. Thử hỏi một người bị bệnh gút, bệnh thừa mỡ máu đang ăn tiết thực chúng ta lại gắp cho họ hải sản, thịt đỏ thì sao. Đơn giản hơn, một người tu hành ăn chay, trường trai, lại bị “phục vụ”, bị gắp cho món mặn thì cũng kỳ chướng và gây khó xử cho người được quan tâm.
Đa số gia đình Việt Nam, mâm cơm gia đình thường chung cơm, canh, cá, thịt…nhưng chén đũa riêng. Chúng ta có thể dùng chung tô canh (vá riêng), phẻ chung miếng cá, gắp chung đĩa thịt kho.. nhưng đố ai dùng chung đũa chén cả; nếu nghi nhầm mọi người, kể cả tôi, sẽ thay bộ chén đũa mới ngay. Và đương nhiên, chẳng ai dám ăn những món đã bị người khác khoắng lên bằng đũa riêng của họ.
III. VĂN MINH HAY MẤT VỆ SINH ?
Các bệnh truyền nhiễm lây lan qua thực phẩm hay đồ uống là một vấn đề phổ biến, gây lo lắng và đôi khi đe dọa tính mạng cho con người. Tại Hoa Kỳ, trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh (CDC) ước tính rằng mỗi năm tại Hoa Kỳ, đến một trong sáu người Mỹ (48 triệu người) bị bệnh, 128.000 được nhập viện và 3.000 chết vì các bệnh lan truyền từ ăn uống.
Một trong bệnh lan truyền do đường miệng này là viêm gan siêu vi A. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) virus gây viêm gan A lây truyền chủ yếu qua đường phân-miệng; một người lành ăn phải thức ăn hoặc nước uống bị nhiễm mầm bệnh (phân của người bệnh) sẽ mắc bệnh viêm gan A. Virus cũng có thể lây truyền qua tiếp xúc vật lý gần gũi với người nhiễm, nhưng khả năng ít hơn nhiều. Cũng theo WHO, ở các nước đang phát triển với điều kiện vệ sinh môi trường kém thì hầu hết trẻ em (90%) bị nhiễm viêm gan siêu vi A trước 10 tuổi.
Theo Hội Khoa học Tiêu hóa Việt Nam (VNAGE), trên 80% dân số nước ta bị nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori (HP) . Vi khuẩn này gây ra khá nhiều bệnh của dạ dày – tá tràng như: chứng rối loạn tiêu hóa, viêm dạ dày, loét dạ dày – tá tràng. Vi khuẩn H. pylori có nhiều trong nước bọt, mảng cao răng, niêm mạc dạ dày của người bệnh và lan truyền chủ yếu qua ăn uống. Do đó, để tránh lây nhiễm cần ăn chín, uống sạch, tránh các thói quen xấu như: uống chung ly rượu, chấm chung nước mắm, lấy đũa mình đang ăn gắp thức ăn cho người bên cạnh…
Từ những thông tin trên, có thể kết luận y học rõ ràng rằng Gắp cho người là phản khoa học, thiếu vệ sinh và có khả năng lây lan bệnh truyền nhiễm.
IV. NHỮNG MÓN “ĐỨNG” VIỆT NAM
Từ lâu, rất nhiều gia đình người Quảng tổ chức giỗ kỵ, liên hoan bằng món đặc sản mì Quảng nổi tiếng. Đây thật sự là món buffet dân giã Việt Nam. Chủ nhà nấu chuẩn bị: một nồi nhân lớn thịt gà, thịt bò, tôm, trứng.v.v…một lượng nước dùng thích hợp, đủ thứ rau rán và gia vị cần thiết. Khách khứa chỉ việc chọn loại thích dùng, lượng theo ý …người trước, kẻ sau đều thỏa mãn. Hiện nay, khá nhiều liên hoan, tiệc cưới tổ chức kiểu “đứng” hợp lý, hợp tình, hợp vệ sinh và dinh dững này.
Tiệc đứng có quá nhiều ưu điểm: một là hợp khẩu vị, nhu cầu dinh dưỡng, ai nhiều ai ít tùy chọn, hai là rất vệ sinh, tránh chung đụng đũa, chén, muỗng, nĩa và ba là hết sinh tiết kiệm và hợp lý.
V. THAY LỜI KẾT
Ăn uống bao hàm dinh dưỡng, khoa học và văn hóa. Một thức ăn ngon, hợp khẩu vị nhưng thiếu khoa học, kém vệ sinh chắc chắn sẽ không được chấp nhận số đông.
Nhờ ý thức, ngày nay, việc ăn chung đũa cũng đã có phần cải thiện: gắp đũa hai đầu, bố trí muỗng nĩa, vá, đũa .. ở các món chung. Trước đây trong quân đội, bộ đội được hướng dẫn ăn đũa hai đầu “….Văn minh ăn đũa hai đầu, Lấy chồng bộ đội làm dâu Bác Hồ. ….”
Nhưng, chính việc ăn đũa hai đầu cũng bị người Nhật đánh giá là mất vệ sinh, vì rằng đầu còn lại (đầu to) của đôi đũa để gắp thức ăn là nơi tiếp xúc với bàn tay nên không được sạch sẽ. Cho nên, muốn gắp thức ăn phải dùng đôi đũa mới.
Cần theo các nước phương Tây: Tiệc đứng, với bộ đồ ăn cá nhân riêng
TS.BS Trần Bá Thoại
Ủy viên BCH hội Nội tiết Việt Nam
http://tuoitre.vn/tin/song-khoe/20150125/khi-an-dung-gap-cho-nguoi/703191.html