BỆNH ALZHEIMER: NGUYÊN NHÂN, TRIỆU CHỨNG, ĐIỀU TRỊ, VÀ CHĂM SÓC

        I. LỜI MỞ

   Hầu hết các trường hợp bệnh Alzheimer là nhỏ lẻ, khởi phát muộn (≥ 65 tuổi) và nguyên nhân không rõ ràng. Nguy cơ phát triển bệnh được dự đoán tốt nhất theo độ tuổi. Tuy nhiên, khoảng 5 đến 15% các trường hợp có tính chất gia đình; một nửa trong số những trường hợp này khởi phát sớm (tiền lão < 65 tuổi) và thường liên quan đến các đột biến gen đặc hiệu.

   Đột biến gen của protein tiền chất amyloid, presenilin I và presenilin II có thể dẫn đến các dạng bệnh Alzheimer có gen trội trên nhiễm sắc thể thường, thường khởi phát sớm. Ở những bệnh nhân có thương tổn, quá trình xử lý protein tiền chất dạng tinh bột bị thay đổi, dẫn đến sự lắng đọng và tập hợp dạng sợi dạng tinh bột beta; dạng tinh bột beta là thành phần chính của các mảng viêm dây thần kinh (lão suy).

  Tình trạng này bao gồm quá trình thoái hóa sợi trục hoặc quá trình thoái hóa đuôi gai, tế bào hình sao và tế bào thần kinh đệm xung quanh lõi dạng tinh bột. Dạng tinh bột beta cũng có thể làm thay đổi các hoạt động của kinase và phosphatase theo những cách cuối cùng dẫn đến tăng quá trình phosphoryl hóa protein tau và hình thành các đám rối sợi thần kinh.

  Các yếu tố di truyền khác bao gồm apolipoprotein (apo) E (epsilon) alleles (ε). Protein Apo E ảnh hưởng đến sự tích tụ beta-amyloid, sự toàn vẹn của khung tế bào và hiệu quả của việc sửa chữa nơ-ron. 

   Nguy cơ bệnh Alzheimer tăng đáng kể ở những người có hai epsilon-4 alleles và có thể giảm ở những người có epsilon-2 allele. 

   Đối với những người có hai allele epsilon-4, nguy cơ mắc bệnh Alzheimer ở tuổi 75 gấp khoảng 10 đến 30 lần so với người không có allele.

   Các yếu tố nguy cơ về mạch máu, chẳng hạn như tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn lipid máu và hút thuốc, có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer.

   III. NGUYÊN NHÂN VÀ NGUY CƠ

    1. Tuổi tác.

     2. Tiền sử mắc bệnh trong gia đình và di truyền học.

     3. Chấn thương đầu, đặc biệt xảy ra nhiều lần hoặc nặng.

     4. Bệnh lý tim mạch, nội tiết-chuyển hóa

    Nguy cơ phát triển Alzheimer liên quan đến mạch máu có vẻ đang gia tăng bởi các vấn đề gây hại đến tim hoặc mạch máu, bao gồm bệnh cao huyết áp, bệnh tim, đột quỵ, tiểu đường và cholesterol cao.

   1. Mất trí nhớ ngắn hạn

     Suy giảm khả năng lập luận, khó khăn trong giải quyết các công việc phức tạp, và khả năng đánh giá kém ví dụ: không thể quản lý tài khoản ngân hàng, đưa ra các quyết định không đúng về tài chính.

    2. Rối loạn chức năng ngôn ngữ, chữ viết

    3. Rối loạn chức năng thị giác

    4. Gặp khó khăn khi lập và làm theo kế hoạch hoặc số liệu

    5. Lú lẫn về thời gian, nơi chốn

    6. Bối rối, đa nghi, chán nản, sợ hãi hay lo lắng

    V. ĐIỀU TRỊ

   Hiện nay vẫn chưa có cách điều trị chính thức cho bệnh Alzheimer. Nhưng những liệu pháp điều trị dùng thuốc hay không dùng thuốc đều hữu ích với cả hai loại triệu chứng liên quan đến nhận thức và hành vi.

     1. Triệu chứng về nhận thức

   Triệu chứng liên quan đến nhận thức ảnh hưởng đến trí nhớ, khả năng nhận biết, ngôn ngữ, óc phán đoán và các quá trình tư duy khác. Cơ quan Quản lý Thực và Dược phẩm (FDA) Hoa Kỳ đã phê chuẩn lưu hành hai loại thuốc dùng để điều trị các triệu chứng liên quan đến nhận thức của bệnh Alzheimer’s.

   Ức chế Cholinesterase ngăn ngừa sự giảm hàm lượng acetylcholine,chất dẫn truyền thần kinh quan trọng cho quá trình ghi nhớ và học hỏi.

   Memantine (Namenda): Giúp điều hòa hoạt động của glutamate, một loại chất chuyển dẫn truyền thần kinh khác liên quan đến quá trình ghi nhớ và học hỏi. Loại thuốc này được cấp phép dùng để điều trị bệnh Alzheimer trong giai đoạn vừa và nặng.

    2. Triệu chứng về hành vi