SĐT: 
I. LỜI MỞ
Theo chu trình sinh học bình thường, đàn ông tuổi mãn nam và phụ nư tuổi mãn kinh, các dấu hiệu của sự lão hóa bắt đầu xuất hiện, với những thay đổi và ảnh hưởng tiêu cực đến chức năng của nhiều cơ quan, hệ thống trên cơ thể. Trong đó, sự giảm dần khối lượng, thiếu giảm cơ, khiến người cao tuổi phải đối mặt với nhiều khó khăn vận động trong sinh hoạt và lao tác.
II. THIẾU GIẢM CƠ LÀ GÌ ?
Từ khi sinh ra cho đến khi trưởng thành, khối cơ bắp phát triển và trở nên khỏe mạnh hơn, đạt đỉnh điểm ở độ tuổi 30, sau đó suy giảm dần. Nói cách khác, con người bắt đầu mất khối lượng cơ (teo cơ) một cách tự nhiên từ độ tuổi 30, mà thường không nhận ra.
Quá trình này diễn ra dần dần với tốc độ mất khoảng 3–8% cơ mỗi năm và tăng tốc sau 60 tuổi. Hậu quả là sức mạnh, chức năng và khả năng vận động của cơ giảm theo tuổi tác. Khi việc mất khối lượng cơ ảnh hưởng đến các hoạt động hàng ngày, chẳng hạn như đi bộ, nâng vật nặng và leo cầu thang, chúng ta mắc phải tình trạng thiểu cơ.
Thiểu giảm cơ theo nghĩa đen là thiếu thịt (“sarco” = thịt và “penia” = ít, thiếu). Đây là một tình trạng y khoa đề cập đến sự mất dần khối lượng và sức mạnh cơ do quá trình lão hóa tự nhiên. Nếu không được kiểm soát, tình trạng này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tổng thể và chất lượng cuộc sống. Mất khối lượng cơ do teo cơ có liên quan đến việc tăng nguy cơ té ngã, suy giảm chức năng, suy nhược, khuyết tật và thậm chí tử vong.
Dù tỷ lệ mắc bệnh khá cao, từ 10 đến 16% dân số, thiểu giảm cơ vẫn ít được để ý đến, vì thường được coi là một phần tự nhiên của quá trình lão hóa. Bệnh diễn ra dần dần qua nhiều thập kỷ, nguy cơ mắc bệnh teo cơ tăng theo tuổi tác và đặc biệt cao ở người cao tuổi trên 60 tuổi và/hoặc có lối sống ít vận động. Kết hợp với các yếu tố như hạn chế vận động và chế độ dinh dưỡng kém do tuổi tác hoặc bệnh lý đi kèm, khiến việc teo cơ là một vấn đề nghiêm trọng ở người cao tuổi, là một trong những yếu tố nguy cơ cao dễ gây té ngã và gãy xương, gây tàn tật, giảm tuổi thọ, giảm chất lượng sống
III. NGUYÊN NHÂN & YẾU TỐ NGUY CƠ
Theo định nghĩa, lão hóa là nguyên nhân chính gây thiếu giảm cơ. Tuy nhiên, không phải người lớn tuổi nào cũng mắc bệnh này, điều này cho thấy lão hóa tự nhiên không phải là nguyên nhân duy nhất và bệnh không phải là không thể tránh khỏi. Trên thực tế, các nhà khoa học cho rằng nguyên nhân gây ra tình trạng thoái hóa cơ này là do nhiều yếu tố khác.
1. Nguyên nhân tự nhiên liên quan đến tuổi tác
Các trường hợp chỉ do nguyên nhân liên quan đến tuổi tác được gọi là teo cơ nguyên phát. Mặc dù lão hóa là nguyên nhân duy nhất, nhưng một số yếu tố nguy cơ liên quan chặt chẽ cũng góp phần vào sự phát triển của bệnh ở người cao tuổi:
* Những thay đổi nội tiết liên quan tuổi tác như giảm testosterone, estrogen, hormonne tăng trưởng, yếu tố tăng trưởng giống insulin, IGF-1 và các hormone khác….
* Ăn không đủ calo và protein, tình trạng này phổ biến hơn ở người cao tuổi do chán ăn, các vấn đề về răng miệng hoặc kém hấp thu.
* Khả năng chuyển hóa protein thành năng lượng của cơ thể giảm sút.
* Mức độ hoạt động thể chất thấp hơn hoặc hoàn toàn không hoạt động do tuổi tác, phải nằm liệt giường hoặc các tình trạng liên quan đến tuổi tác khác.
2. Nguyên nhân y khoa
Thiểu giảm cơ liên quan đến một tình trạng y khoa khác được gọi là thiểu cơ thứ phát. Nghiên cứu cho thấy các tình trạng y khoa sau đây có liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc thiểu cơ:
* Rối loạn lipid máu
* Tăng huyết áp
* Đái tháo đường
* Béo phì
* Viêm mãn tính, chẳng hạn như viêm khớp, viêm dạ dày ruột…
* Suy dinh dưỡng
IV. TRIỆU VÀ BIẾN CHƯNG
1. Triệu chứng
Việc xác định các dấu hiệu và triệu chứng của tình trạng suy nhược này là rất quan trọng, vì chẩn đoán và can thiệp sớm đã được chứng minh là có hiệu quả hơn trong việc đảo ngược chứng teo cơ.
* Yếu cơ theo thời gian
* Khó đứng dậy khi đang ngồi mà không cần hỗ trợ
* Khó nâng và mang vác các vật dụng hàng ngày mà trước đây bạn có thể dễ dàng mang vác, chẳng hạn như đồ tạp hóa mua từ siêu thị.
* Té ngã thường xuyên hơn
* Mất thăng bằng
* Khó khăn khi đi lên cầu thang
* Đi chậm hơn
* Sụt cân mà không cần cố gắng
2. Biến chứng
* Té ngã và gãy xương
* Tàn tật, gấp 4 lần so với người không mắc bệnh
* Phụ thuộc vào các hoạt động sinh hoạt hàng ngày
* Khó nuốt
* Sức khỏe tổng thể kém hơn và thời gian phục hồi sau bệnh tật, chấn thương và phẫu thuật kéo dài
V. CHẨN ĐOÁN
Dựa theo tiêu chuẩn EWGSOP2 (European Working Group on Sarcopenia in Older People, 2018):
1. Nghi ngờ
Chứng thiếu giảm cơ có thể định hướng chẩn đoán dựa trên các triệu chứng mà bệnh nhân gặp phải. Thường bệnh nhân được yêu cầu thực hiện các xét nghiệm nhanh như kiểm tra sức mạnh nắm tay, kiểm tra đứng lên ngồi xuống và kiểm tra tốc độ đi bộ.
2. Xác định
Trường hợp muốn xác định chuẩn xác chẩn đoán, bác sĩ sẽ chỉ định đo độ hấp thụ tia X năng lượng kép (dual-energy X-ray absorptiometry DXA), phân tích trở kháng điện sinh học (bioelectrical impedance analysis BIA), chụp MRI hoặc CT để chẩn đoán mức độ nghiêm trọng của chứng teo cơ. Các tình trạng liên quan khác cũng được bác sĩ đánh giá để xác định phương pháp điều trị phù hợp nhất.
VI. ĐIỀU TRI
Phương pháp điều trị chính cho chứng thiếu giảm cơ là tập thể dục. Chăm sóc dinh dưỡng cũng có thể giúp đảo ngược tình trạng thiếu giảm cơ. Việc sử dụng các loại thuốc dược phẩm như liệu pháp hormone không phổ biến và cần được nghiên cứu thêm để chứng minh hiệu quả. Dĩ nhiên, nếu chứng thiếu giảm cơ là thứ phát do một bệnh lý khác, người bệnh cần được kê đơn thuốc điều trị những bệnh kèm này.
1. Bài tập thể lực
a* Luyện sức bền, kháng lực (resistance training)
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, việc tập luyện sức bền kích thích các tín hiệu tăng trưởng bằng cách tạo ra sức căng trong các sợi cơ, dẫn đến tăng cường sức mạnh cơ bắp. Do đó, tập luyện sức bền trở thành “đơn thuốc” chính cho chứng teo cơ. Các bài tập sức bền được khuyến nghị để xây dựng khối lượng cơ bao gồm:
* Di chuyển cơ thể chống lại trọng lực
* Kéo người bằng dây kháng lực
* Nâng tạ
Thực hiện hai đến bốn buổi tập mỗi tuần và tăng dần số lần lặp lại, thời lượng hoặc tần suất có thể giúp chống lại và thậm chí đảo ngược chứng teo cơ. Cũng như bất kỳ thay đổi lối sống nào, chìa khóa là bắt đầu từ những bài tập nhỏ, tăng dần cường độ theo thời gian và duy trì. Ví dụ, bắt đầu với bài tập sức bền bằng trọng lượng cơ thể, sau đó dần dần tăng tạ nhẹ, chai nước, rồi đến tạ nặng hoặc chai nước lớn hơn.
b* Tập thể hình (fitness training)
Luyện tập thể hình bao gồm các bài tập aerobic, sức bền và sức đề kháng, có thể góp phần ngăn ngừa và đảo ngược tình trạng teo cơ sớm. Ngoài ra, luyện tập aerobic còn cải thiện dáng đi và khả năng giữ thăng bằng, sự tỉnh táo, sức khỏe tổng thể và sức mạnh, từ đó ngăn ngừa các bệnh liên quan đến teo cơ.
Với đa dạng các hoạt động để lựa chọn như đi bộ, yoga, bơi lội, đi bộ đường dài, chạy bộ và đạp xe, việc lên lịch luyện tập thể dục thường xuyên tương đối dễ dàng. Ví dụ, kết hợp đi bộ đường dài, bơi lội và yoga trong 3 ngày mỗi tuần với luyện tập sức đề kháng trong 3 ngày còn lại có thể là một chương trình luyện tập hiệu quả và thú vị.
2. Dinh dưỡng
Dinh dưỡng kém chất và suy dinh dưỡng (poor nutrition and malnutrition), đặc biệt là lượng protein nạp vào không đủ, làm tăng tốc độ mất khối lượng và chức năng khối cơ. Người cao tuổi có nguy cơ thiếu hụt dinh dưỡng cao hơn do chán ăn, các vấn đề tiêu hóa và các yếu tố liên quan đến tuổi tác khác. Để phòng ngừa và điều trị chứng teo cơ, điều quan trọng là duy trì một chế độ ăn uống bổ dưỡng và cân bằng, với lượng protein và vi chất dinh dưỡng đầy đủ hàng ngày.
Chuyên gia dinh dướng khuyến cáo, từ 50 tuổi trở lên nên tiêu thụ 1,2g protein/1kg thể trọng/ mỗi ngày hơi cao hơn nhu cầu protein của người trẻ tuổi. Lượng protein tiêu thụ này nhằm đảm bảo chúng ta có thể duy trì khối lượng cơ và sức mạnh trong những năm cuối đời.
Nếu thực phẩm không cung cấp đủ chất dinh dưỡng cần thiết, có thể cân nhắc sử dụng thực phẩm bổ sung với lưu ý thưc phẩm bổ sung không là giải pháp thay thế cho chế độ ăn uống lành mạnh. Các chất bổ sung có lợi cho sức mạnh và chức năng cơ bắp bao gồm: Vitamin D; Whey protein; Creatine… giúp duy trì khối lượng cơ bắp.
VII. THAM KHẢO
[Video 1] Mất khối cơ theo tuổi tác, làm sao phòng ngừa?
[Video 2] PHÒNG NGỪA BỆNH TEO CƠ Ở NGƯỜI CAO TUỔI
[1] Sarcopenia in older adults
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4066461/
[2] Sarcopenia in Seniors: What You Need to Know
https://ninkatec.com/sarcopenia-in-seniors-what-you-need-to-know/
[3] Sarcopenia: Aging-Related Loss of Muscle Mass and Function
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30427277/
[4] Sarcopenia
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/23167-sarcopenia
[5] Sarcopenia With Aging
https://www.webmd.com/healthy-aging/sarcopenia-with-aging
[6] Muscle aging and sarcopenia: The pathology, etiology, and most promising therapeutic targets
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0098299724000785
[7] A guide to combatting sarcopenia and preserving muscle mass as you get older
https://www.health.harvard.edu/staying-healthy/a-guide-to-combatting-sarcopenia-and-preserving-muscle-mass-as-you-get-older
TS.BS Trần Bá Thoại
Ủy viên BCH Hội NỘI TIẾT VIỆT NAM