SĐT: 
Trước tình hình gia tăng các ca nhiễm vi rút Chikungunya tại Singapore và Trung Quốc, bà con mình không khỏi băn khoăn, lo lắng. Để giúp mọi người hiểu rõ hơn về bệnh do vi rút Chikungunya, nó có giống bệnh sốt xuất huyết hay không?
Bài viết nhằm giúp hiểu đúng về vi rút Chikungunya để không phải lo lắng.
Bệnh Chikungunya không phải là bệnh mới mà đã được phát hiện từ lâu. Vi rút Chikungunya lần đầu tiên được phát hiện năm 1952 tại Tanzania (châu Phi). Tên “Chikungunya” trong tiếng Kimakonde có nghĩa là “gập người” hay “bệnh gây cong người”, ám chỉ triệu chứng đau khớp dữ dội khiến người bệnh khó đứng thẳng hoặc đi lại bình thường. Sau đó, vi rút đã lan rộng tại nhiều vùng nhiệt đới ở châu Phi và châu Á. Trong khi bệnh sốt xuất huyết Dengue được phát hiện sớm hơn, từ những năm 1940-1950, đã lan rộng và gây dịch lớn ở nhiều nước nhiệt đới trên thế giới.
Những năm gần đây, do biến đổi khí hậu và phát triển giao thông, muỗi truyền bệnh lan rộng, dẫn đến nhiều ổ dịch Chikungunya xuất hiện ở nhiều quốc gia, trong đó có Trung Quốc, Đông Nam Á và cả Việt Nam.
Mặc dù cả hai bệnh đều do muỗi vằn (Aedes aegypti và Aedes albopictus) truyền, cơ chế gây bệnh và mục tiêu tấn công của hai vi rút này hoàn toàn khác nhau:
* Vi rút sốt xuất huyết Dengue tấn công tế bào miễn dịch và tế bào nội mô mạch máu, làm tăng tính thấm thành mạch, tổn thương mạch máu, gây hiện tượng sốc hoặc xuất huyết. Nếu không được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời, sốt xuất huyết có thể dẫn đến tử vong.
* Vi rút Chikungunya chủ yếu tấn công vào mô liên kết và các khớp xương, gây viêm. Vì vậy, khớp thường sưng, đau dữ dội, khiến người bệnh rất đau đớn, khó đi lại, mệt mỏi, ảnh hưởng nặng nề đến chất lượng cuộc sống, có thể kéo dài từ vài tuần đến vài tháng.
Các triệu chứng gần như tương tự với triệu chứng sốt xuất huyết và Zika, điều này dễ gây chẩn đoán sai và khó xác định chính xác số người mắc bệnh. Sau khoảng thời gian ủ bệnh, người bệnh bắt đầu gặp các triệu chứng cấp tính như:
- Sốt cao trên 38,5oC, kéo dài khoảng 2-3 ngày;
- Đau khớp, thường gặp ở tay, cổ tay, đầu gối, mắt cá chân;
- Phát ban ngoài da;
- Đau đầu vùng trán, cảm giác mỏi toàn thân;
- Buồn nôn hoặc nôn, có thể kèm theo chán ăn…
Đa số người bệnh chỉ gặp các triệu chứng kể trên trong khoảng một tuần, sau đó có thể hồi phục. Nhưng với một số trường hợp khác, đặc biệt là người cao tuổi thì có thể bị đau, cứng khớp kéo dài hàng tuần đến hàng tháng sau khi khỏi bệnh.
Mặc dù đa số người nhiễm virus Chikungunya có thể hồi phục sau vài tuần, nhưng trong một số trường hợp, bệnh có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt ở người có hệ miễn dịch yếu. Một số biến chứng có thể xảy ra bao gồm:
- Đau khớp mạn tính, người bệnh có thể bị đau khớp trong nhiều ngày hoặc nhiều tháng, thậm chí nhiều năm sau khi khỏi bệnh.
- Một số trường hợp nhiễm CHIKV có biến chứng về mắt, tim và thần kinh như viêm não, viêm cơ tim, viêm võng mạc…
- Trong trường hợp nghiêm trọng, người bệnh có thể tử vong. Theo số liệu cung cấp bởi CDC (Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh) và WHO (Tổ chức Y tế Thế giới), tỷ lệ tử vong dưới mức 0,1%, khá thấp so với các bệnh truyền nhiễm khác.
Dù ít gây tử vong hơn các bệnh truyền nhiễm khác, Chikungunya vẫn có thể dẫn đến nhiều biến chứng, biến chứng đặc biệt nghiêm trọng hơn ở người có sức đề kháng yếu như trẻ sơ sinh, người trên 65 tuổi, người có bệnh nền… Vì thế, người bệnh cần sớm đến bệnh viện để thăm khám và chẩn đoán, giảm nguy cơ gặp biến chứng xuống mức thấp nhất có thể.
Nguyên nhân trực tiếp gây tử vong rất hiếm gặp, thường liên quan đến phản ứng viêm quá mức (cơn bão cytokine) gây tổn thương rộng rãi mô và suy chức năng các cơ quan như phổi, tim, thận hoặc do nhiễm trùng cơ hội.
Hiện chưa có thuốc đặc trị cho bệnh Chikungunya, quá trình điều trị chủ yếu tập trung vào việc kiểm soát triệu chứng và hỗ trợ hồi phục. * Dùng thuốc hạ sốt, giảm đau; * Uống nhiều nước và dinh dưỡng đầy đủ; * Nghỉ ngơi
Người bị nhiễm vi rút sẽ có vi rút trong máu, khi bị muỗi đốt sẽ truyền vi rút cho muỗi, sau đó muỗi đốt người khác sẽ gây lây lan bệnh. Tuy nhiên, hoàn toàn không có lây truyền trực tiếp từ người sang người qua tiếp xúc thông thường như ho, hắt hơi, bắt tay hay dùng chung đồ dùng. Vì vậy, người bệnh nhiễm Chikungunya không cần phải cách ly như các bệnh lây qua đường hô hấp (ví dụ như COVID-19).
Tuy nhiên, để ngăn ngừa lây lan trong cộng đồng, người bệnh nên nghỉ ngơi tại nhà, nằm mùng chống muỗi hoặc mặc quần áo dài để tránh muỗi đốt. Đồng thời, cần loại bỏ nơi sinh sản của muỗi quanh nhà và tuân thủ các biện pháp phòng chống muỗi theo hướng dẫn của ngành y tế.
Tóm lại, bệnh Chikungunya và bệnh sốt xuất huyết là hai bệnh cùng một loại muỗi truyền, nhưng cách gây bệnh, các tổn thương và triệu chứng khác nhau, hậu quả cũng khác nhau. Bệnh sốt xuất huyết nguy hiểm, nghiêm trọng hơn bệnh Chikungunya.
Cách phòng ngừa cả hai đều giống nhau. Vì vậy bà con mình nên nhớ “không có muỗi vằn, không có lăng quăng thì không có bệnh Chikungunya và cũng không có bệnh sốt xuất huyết”.
[Video 1] Bệnh chikungunya diễn biến phức tạp, Bộ Y tế phát cảnh báo khẩn | THTPCT
[Video 2] Bệnh Chikungunya bùng phát trên thế giới, TP.HCM giám sát phát hiện ra sao?
[Video 3] Những điều cần biết về chikungunya: Bệnh do muỗi truyền đang lan rộng toàn cầu
https://laodong.vn/video/nhung-dieu-can-biet-ve-chikungunya-benh-do-muoi-truyen-dang-lan-rong-toan-cau-1554269.ldo
[1] https://tamanhhospital.vn/benh/benh-chikungunya/
[2] https://tuoitre.vn/dich-chikungunya-lan-rong-lieu-co-nguy-hiem-20250810233646961.htm
[3] https://vnvc.vn/benh-chikungunya/