Ziwig Endotest®: XÉT NGHIỆM NƯỚC BỌT CHẨN ĐOÁN LẠC NỘI MẠC TỬ CUNG

   I.  LỜI MỞ 

  Theo thống kê thế giới, cứ 10 phụ nữ thì có 1 người có bệnh lý lạc nội mạc tử cung. Tuy lạc nội mạc tử cung rất phổ biến ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản, nhưng trên thực tế nhiều chị em chưa thực sự quan tâm đến căn bệnh này. Theo một nghiên cứu thế giới, trong hơn 176.000.000 phụ nữ bị lạc nội mạc tử cung chỉ khoảng 20% người có nghe nói về bệnh lý này, và khi thấy đau kỳ kinh nguyệt chủ yếu là dùng các thuốc giảm đau mà ít khi đến bệnh viện để khám và tìm ra nguyên nhân. Hơn nữa, các triệu chứng thường không rõ rệt trong giai đoạn đầu.  phải mất từ 3-11 năm để phát hiện ra bệnh, 

  Tuy lạc nội mạc tử cung là bệnh lý lành tính nhưng lại làm suy giảm chất lượng cuộc sống và khả năng sinh sản của phụ nữ: đau đớn mỗi khi đến kỳ kinh nguyệt, đau khi quan hệ tình dục, khó mang thai, thậm chí vô sinh…. ảnh hưởng đến hiệu quả, năng suất lao động, học tập, sinh hoạt cá nhân, chất lượng sống và hạnh phúc gia đình.

      II. TỔNG QUAN VỀ LẠC NỘI MẠC TỬ CUNG

     1. Lạc nội mạc tử cung là gì? c

   Nội mac tử cung là lớp tế bào niêm mạc lót bên trong tử cung. Trong một chu kỳ kinh nguyệt, lớp niêm mạc này sẽ phát triển để đón nhận trứng và sẽ bị bong ra thành kinh nguyệt nếu quá trình thụ thai không diễn ra

   Lạc nội mạc tử cung xảy ra khi các mô tế bào tương tự nội mạc này phát triển ở bên ngoài hoặc ngay tại cơ tử cung, thường là trên các cơ quan khác bên trong khung chậu hoặc khoang bụng. Các khối u lạc nội mạc tử cung có thể sưng phù lên và chảy máu như các nội mạc bình thường bên trong tử cung hàng tháng, dẫn đến chảy máu bên trong khung chậu và đau bụng khi hành kinh.

    Nếu khối lạc nội mạc tử cung tiếp tục tăng trưởng, sẽ gây ra một loạt vấn đề như:

    * Làm tắc ống dẫn trứng khi khối u bao phủ hoặ*c làm tổn thương buồng trứng. Máu bị kẹt trong buồng trứng có khả năng tạo thành u nang.

     * Viêm (sưng tấy), đau bụng nhiều khi hành kinh.

     * Hình thành mô sẹo và kết dính (loại mô có khả năng liên kết các cơ quan với nhau). Mô sẹo này là nguyên nhân gây đau vùng chậu và khiến người bệnh khó thụ thai.

      * Các vấn đề về ruột và bàng quang.

    Lạc nội mạc tử cung cũng có thể hoàn toàn không có triệu chứng và đôi khi được chẩn đoán trong quá trình khám do khó thụ thai. Tỷ lệ lạc nội mạc tử cung ở phụ nữ vô sinh là 30–50%.

       2. Nguyên nhân lạc nội mạc tử cung

    Không ai biết rõ nguyên nhân gây ra căn bệnh này. Các nhà nghiên cứu cho rằng bệnh nội mạc tử cung này xảy ra có thể là do:

     * Dòng kinh chảy ngược: Đây được xem là nguyên nhân chính gây ra bệnh. Mô kinh nguyệt chảy ngược qua ống dẫn trứng và lắng đọng trên các cơ quan vùng chậu, sau đó sinh sôi và phát triển.

      * Yếu tố di truyền: Vì bệnh có tính chất gia đình nên bệnh có khả năng di truyền qua gen. 

      * Các vấn đề về hệ thống miễn dịch: Hệ miễn dịch bị lỗi sẽ không nhận ra và phá hủy các mô nội mạc tử cung phát triển bên ngoài tử cung.

     * Nội tiết tố: Nồng độ hormone estrogen trong cơ thể tăng cao được cho là nguyên nhân gây ra tình trạng lạc nội mạc tử cung.

     * Phẫu thuật: Một số thủ thuật vùng bụng, chẳng hạn như mổ lấy thai hoặc cắt bỏ tử cung dễ khiến các mô nội mạc tử cung hình thành và phát triển.

      3. Yếu tố nguy cơ

     Lạc nội mạc tử cung có thể xảy ra ở bất kỳ phụ nữ nào có kinh nguyệt, song nó phổ biến hơn ở phụ nữ trong độ tuổi 30 – 40. Bạn có nguy cơ bị lạc nội mạc tử cung cao hơn nếu: 

      * Chưa bao giờ có con 

       * Kinh nguyệt kéo dài hơn 7 ngày 

       * Có chu kỳ kinh nguyệt ngắn (dưới 27 ngày) 

       * Có tiền sử gia đình (mẹ, cô, chị, em gái) bị lạc nội mạc tử cung 

       * Đang bị một vấn đề sức khỏe ngăn chặn dòng chảy bình thường của máu kinh ra khỏi cơ thể trong kỳ kinh nguyệt.

    4. Dấu hiệu lạc nội mạc tử cung:

  Triệu chứng lạc nội mạc tử cung không giống nhau. Một số phụ nữ biểu hiện bằng những triệu chứng nhẹ, nhưng những người khác có thể xuất hiện các dấu hiệu bệnh từ trung bình đến nặng. Những biểu hiện thường gặp của bệnh bao gồm:

    * Đau là triệu chứng phổ biến nhất gồm: Đau bụng kinh; Đau mạn tính vùng lưng dưới và xương chậu; Đau trong hoặc sau khi quan hệ tình dục; Đau bụng ruột; Đau khi đi đại tiện hoặc tiểu tiện; Đau chân: lạc nội mạc tử cung có khả năng ảnh hưởng đến các dây thần kinh kết nối với háng, hông và chân, khó đi lại, đi khập khiễng.

    * Ra máu giữa chu kỳ 

   * Các rối loạn tiêu hóa bao gồm tiêu chảy, táo bón, đầy bụng hoặc buồn nôn, đặc biệt là trong kỳ kinh nguyệt.

  Tuy nhiên, rất nhiều trường hợp phụ nữ bị lạc nội mạc tử cung mà không xuất hiện bất kỳ triệu chứng nào. Vậy nên, bạn cần đi khám phụ khoa định kỳ (6 tháng/lần) nhằm tầm soát và phát hiện bệnh sớm.

     5. Chẩn đoán lạc nội mạc tử cung

      Khi nghi ngờ lạc nội mạc tử cung dựa trên các triệu chứng, dể chẩn đoán chính xác dựa vào:

    * Khám vùng chậu: Bác sĩ sờ thấy u trong tiểu khung, di động hạn chế hoặc dính, đau khi di động..

     * Các chẩn đoán hình ảnh: Siêu âm, chụp CT hoặc MRI giúp tạo ra hình ảnh chi tiết về các cơ quan sinh sản. 

    * Nội soi ổ bụng: nhằm xác định được vị trí và mức độ tổn thương của u nội mạc tử cung. Phương pháp này giúp chẩn đoán chính xác bạn có mắc bệnh hay không. 

    * Sinh thiết: Bác sĩ sẽ tiến hành nội soi ổ bụng để lấy một mẫu mô, sau đó mang đi xét nghiệm nhằm chẩn đoán bệnh.

    * Gần đây, có xét nghiêm nước bọt Ziwig Endotest®

  6. Điều trị lạc nội mạc tử cung

   Hiện nay, bệnh lạc nội mạc tử cung vẫn chưa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn và tình trạng đau mãn tính có thể kéo dài ngay cả sau khi điều trị. Các phương pháp điều trị thường tập trung vào điều trị ngoại hoặc nội khoa, cùng một số liệu pháp giúp cải thiện các triệu chứng bệnh.

    6.1 Thuốc nội khoa 

    * Thuốc chống viêm không steroid (NSAID) như ibuprofen (Advil, Motrin) hoặc naproxen (Aleve) cũng có tác dụng giảm đau hiệu quả.

   * Có thể kết hợp thuốc giảm đau với các liệu pháp hỗ trợ như: Tắm nước ấm; Chườm nóng; Tập thể dục đều đặn; Châm cứu; Massage

   6.2 Điều trị nội tiết

    Liệu pháp nội tiết nhằm làm giảm lượng estrogen mà cơ thể tạo ra, giúp các mô cấy chảy máu ít hơn, từ đó ngăn ngừa tình trạng viêm, dính và hình thành u nang. Phương pháp này có thể làm chu kỳ kinh nguyệt của bạn tạm ngừng.

   Các loại thuốc được chỉ định để giảm nồng độ hormone estrogen bao gồm: Viên tránh thai kết hợp; Progestin..

   6.3 Phẫu thuật bảo tồn

    Nhằm loại bỏ hoặc phá hủy sự phát triển của nội mạc tử cung mà không làm tổn thương cơ quan sinh sản.

    Phẫu thuật nội soi ổ bụng nhằm bóc bỏ các khối lạc nội mạc tử cung, phẫu thuật cắt bỏ các khối u đang phát triển. Biện pháp đốt laser cũng thường được sử dụng nhằm đốt phá hủy mô “lạc chỗ” này.

   6.4 Phẫu thuật cắt bỏ tử cung

   Hiếm khi sử dụng, đây là biện pháp cuối cùng nếu tình trạng bệnh của bạn không cải thiện với mọi phương pháp điều trị khác.

III. XÉT NGHIỆM NƯỚC BỌT ZIWIG ENDOTEST®

      1. Giới thiệu Ziwig Endotest®

     Trung bình, chẩn đoán xác định lạc nội mạc tử cung khoảng 9 năm. Trong thời gian này, người bệnh phải chịu đựng những khó khăn trước khi được chẩn đoán và điều trị thích hợp. Công nghệ mới  Ziwig Endotest® hiện nay do nhóm chuyên gia người Pháp chuyên về lạc nội mạc tử cung phát triển sử dụng giải trình tự microRNA trong nước bọt với trí tuệ nhân tạo AI cho phép phụ nữ bị lạc nội mạc tử cung được hưởng lợi từ việc chẩn đoán sớm.  .

   Xét nghiệm không xâm lấn Ziwig Endotest® cho phép phát hiện sớm tất cả các loại lạc nội mạc tử cung với hiệu suất vượt trội so với các xét nghiệm chẩn đoán thông thường [2-6] với độ nhạy >97% và độ đặc hiệu 93% [4].

   Ziwig Endotest® được chỉ định để chẩn đoán lạc nội mạc tử cung cho bệnh nhân nữ từ 18 đến 43 tuổi nghi ngờ lâm sàng mắc lạc nội mạc tử cung.   Xét nghiệm Ziwig Endotest® chưa được phép sử dụng cho người ngoài độ tuổi từ 18 đến 43, và không được chứng nhận để sử dụng cho: Bệnh nhân mang thai; Bệnh nhân có tiền sử ung thư và/hoặc nhiễm HIV để đảm bảo nguy cơ mẫu nước bọt bị nhiễm bẩn rất thấp.

  Dù Ziwig Endotest® đã được chứng nhận bởi một trong những thử nghiệm lâm sàng lớn nhất [6] về bệnh lạc nội mạc tử cung, hợp tác với 18 trung tâm chuyên khoa lạc nội mạc tử cung của Pháp. Hiệu quả chẩn đoán ban đầu được thử nghiệm từ máu [6], sau đó được tiến hành trên mẫu nước bọt [4], và đã đạt được nhãn CE, xét nghiệm cũng phải được bác sĩ yêu cầu, mặc dù bệnh nhân có thể tự lấy mẫu nước bọt hoặc dưới sự giám sát của bác sĩ hoặc chuyên gia chăm sóc sức khỏe.

      2.  Cơ sở khoa học

    Việc phát triển một xét nghiệm không xâm lấn để chẩn đoán lạc nội mạc tử cung đã là chủ đề của nhiều nghiên cứu y học chuyên sâu trong nhiều năm. Hơn 100 dấu ấn sinh học đã được đánh giá trong những thập kỷ qua. Trong số đó, một nhóm phân tử mới được mô tả lần đầu tiên vào năm 1993, microRNA, đã nổi lên như một lựa chọn đầy hứa hẹn, được hỗ trợ bởi ngày càng nhiều nghiên cứu về khối u và các rối loạn thoái hóa thần kinh.

     MicroRNA là những RNA nhỏ không mã hóa. Chúng tham gia vào quá trình biểu hiện gen: khi một microRNA liên kết với mục tiêu của nó, một RNA thông tin cụ thể, nó sẽ ngăn chặn hoặc kích thích quá trình dịch mã thành protein và/hoặc gây ra sự phá hủy protein đó.

   MicroRNA cũng được giải phóng vào môi trường ngoại bào thông qua các cấu trúc vận chuyển khác nhau, bảo vệ chúng khỏi các enzyme ribonuclease có trong tuần hoàn phân giải và mang lại cho chúng ổn định đáng kể. Những microRNA tuần hoàn này được tìm thấy với số lượng khác nhau trong các dịch cơ thể như máu, nước tiểu, sữa mẹ, nước mắt, nước bọt, v.v..