Trang chủ » BÀN LUẬN » VACCINE UNG THƯ CÁ NHÂN HÓA: HƯỚNG ĐIỀU TRỊ MỚI, HỮU HIỆU !

VACCINE UNG THƯ CÁ NHÂN HÓA: HƯỚNG ĐIỀU TRỊ MỚI, HỮU HIỆU !

     I.  LỜI MỞ

   Ung thư là nguyên nhân gây tử vong cao thứ hai trên thế giới. Cuộc chiến chống lại ung thư là một cuộc chiến rất, rất khó khăn. Một phần là do ung thư không chỉ là một căn bệnh, mà là hơn 275 căn bệnh.

  Điều trị ung thư dựa trên 4 liệu pháp chính: Phẫu thuật, Hóa trị, Xạ trị, và Miễn dịch học. Các phương pháp có nhược điểm là khi cắt bỏ, tấn công, tiêu diệt các tế bào ung thư thì rất khó giữ nguyên các tế bào khỏe mạnh. Vaccine tuy rất tuyệt vời, nhưng nhược điểm lớn là tính đặc hiêu, mỗi vaccine chỉ tác dụng với một hay vài kháng nguyên, con người có gần 300 loại ung thư và mỗi tế bào ung thư lại có nhiều kháng nguyên khác nhau.  .

   Hiện nay, liệu pháp miễn dịch được kết hợp công nghệ gen và trí tuệ nhân tạo mở ra hướng mới trong điều trị ung thư là vaccine ung thư cá thể hóa, giúp tăng cơ hội sống cho người bệnh.

   II. TỔNG QUAN VỀ UNG THƯ

  Ung thư là kết quả của các đột biến ngẫu nhiên tạo ra một số tế bào có tính cá thể khiến tế bào chống lại cơ thể. Gen đột biến tự nhiên và do chất gây ung thư (như khói thuốc lá), làm thay đổi cách thức hoạt động của tế bào [1]. Đột biến xảy ra mọi lúc và hệ thống miễn dịch thường tiêu diệt các tế bào. Tế bào ung thư được định nghĩa là các đột biến giúp chúng có được các đăc điểm chính:

  * Phát triển và phân chia ngay cả khi không có tín hiệu tăng trưởng từ cơ thể
  * Bỏ qua các tín hiệu “ngừng phát triển” từ cơ thể
  * Khả năng phân chia không giới hạn thành nhiều tế bào hơn 
  * Tránh khả năng tiêu diệt chúng của hệ thống miễn dịch
  * Kích thích cơ thể tạo nhiều mạch máu để cung cấp chất dinh dưỡng hơn.
  * Khả năng di căn sang các bộ phận khác của cơ thể.

   Những đột biến này gây ra vấn đề; các tế bào ung thư sẽ lấy tài nguyên và phá hủy hoặc thay thế các tế bào và cơ quan khỏe mạnh.

  III. VACCINE ĐIỀU TRỊ UNG THƯ

    1. CƠ CHẾ TÁC DỤNG
    Những vaccine điều trị ung thư là protein của các thành phần cấu tạo của tế bào khối u được đem tiêm chủng vào chính người bệnh để kích thích hệ miễn dịch của họ tạo ra kháng thể gắn kết và tiêu diệt các tế bào ung thư một cách rất đặc hiệu cho loại ung thư có chứa protein đó.
    2. CÔNG NGHỆ SẢN XUẤT
   Các vaccine điều trị ung thư được phát triển và sản xuất theo công nghệ gene di truyền tiên tiến nhất hiện nay là công nghệ mRNAtóm tắt như sau
    Muốn tổng hợp một protein nào đó, tế bào cần một mRNA, messenger mRNA (RNA thông tin) sao chép mã di truyền trên DNA trong nhân tế bào. Dựa theo “cái khuôn mã” trên mRNA này chuỗi protein sẽ được tổng hợp.
                          
    Bình thường, tế bào cơ thể có những enzyme nuclease để phá hủy được các nucleic acid ngoại lai, như các DNA, RNA của virus, vi khuẩn, tế bào lạ…xâm nhập vào cơ thể.
    Giáo sư Katalin Kariko và cộng sự đã nghiên cứu và phát triển ra các mRNA nhân tạo chứa các base N analogue, các base N tương tự, ví dụ như guanine được methyl hóa, uridine được thay thế bằng N1 methylpseudouridine khiến các mRNA này không bị endonuclease của tế bào phân hủy..
                        
    Nghiên cứu từ những năm 1980 của Giáo sư Katalin Kariko đã là nền tảng tuyệt vời cho sự ra đời của vaccine ngừa COVID-19 công nghệ mRNA. Hai công ty Pfizer-BioNTech và Moderna đã sản xuất các vaccine mRNA nhờ vào một kỹ thuật đột phá: tổng hợp ra các mRNA nhân tạo theo ý muốn.  Nhờ các biến đổi gene này, vaccine mRNA không bị các endonuclease của tế bào phân hủy. Và để mRNA được ribosome dịch mã tổng hợp ra protein S rất giống protein S tự nhiên của SARS-CoV-2 thì các codon cũng như đuôi poly A của mRNA cũng phải được tối ưu hóa.

   IV. VACCINE UNG THƯ CÁ NHÂN HÓA (Personalized cancer vaccine)

    Vaccine ung thư được cá nhân hóa là một lĩnh vực thú vị của nghiên cứu lâm sàng chuyên sâu. Vaccine được cá nhân hóa có thể “dạy” hệ thống miễn dịch cách tự chống lại ung thư mà không gây hại cho các tế bào khỏe mạnh.

    Ý tưởng chung của vaccine ung thư cá nhân là so sánh các tế bào khỏe mạnh với tế bào ung thư, và tìm ra các tân kháng nguyên đặc hiệu riêng trong khối u, trình bày chúng với hệ thống miễn dịch để tạo ra kháng thể đặc hiệu ức chế miễn dịch ung thư. Sau đó tạo ra các bản sao của các neoantigen và tiêm chúng trở lại cơ thể, khiến hệ thống miễn dịch tấn công bất kỳ tế bào ung thư nào còn sót lại và truy tìm những tế bào ung thư mới.

   Các vaccine cá nhân hóa này có tính đặc hiệu cao, nên an toàn hơn cho bệnh nhân. Chúng đã được chứng minh là khá hiệu quả trong một loạt các loại ung thư, bao gồm ung thư da, phổi và hiện nay là ung thư biểu mô tế bào thận. .

 V. THAM KHẢO

[1] Hassanpour, S. H., & Dehghani, M. (2017). Review of cancer from perspective of molecular. Journal of cancer research and practice, 4(4), 127-129

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2311300617300125

[2] Hanahan, D., & Weinberg, R. A. (2000). The hallmarks of cancer. Cell, 100(1), 57-70

https://doi.org/10.1016%2FS0092-8674%2800%2981683-9

[3] National Cancer Institute. (n.d.) Types of cancer treatment. U.S. Department of Health and Human Services, National Institutes of Health. [Website].

https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/types

[4] Iwasaki, A., & Omer, S. B. (2020). Why and how vaccines work. Cell, 183(2), 290-295.

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7560117/

[5] Xie, N., Shen, G., Gao, W., Huang, Z., Huang, C., & Fu, L. (2023). Neoantigens: promising targets for cancer therapy. Signal transduction and targeted therapy, 8(1), 9. 

https://www.nature.com/articles/s41392-022-01270-x

[6] Braun, D. A., Moranzoni, G., Chea, V., McGregor, B. A., Blass, E., Tu, C. R., … & Choueiri, T. K. (2025). A neoantigen vaccine generates antitumour immunity in renal cell carcinoma. Nature, 639,474–482 

https://www.nature.com/articles/s41586-024-08507-5

[7] Can We Train the Immune System to Kill Cancer?

Can We Train the Immune System to Kill Cancer?

[8] Gửi tế bào sang Nhật “huấn luyện” để điều trị ung thư

https://nld.com.vn/gui-te-bao-sang-nhat-huan-luyen-de-dieu-tri-ung-thu-196250606115519032.htm

[9] mRNA vaccines for cancer immunotherapy
https://www.frontiersin.org/journals/immunology/articles/10.3389/fimmu.2022.1029069/full
[10] Cancer Vaccination as a Promising New Treatment Against Tumors
https://www.the-scientist.com/cancer-vaccination-as-a-promising-new-treatment-against-tumors-71697
[11]Therapeutic cancer vaccines: advancements, challenges, and prospects
https://www.nature.com/articles/s41392-023-01674-3
[12] Cancer vaccines as promising immuno-therapeutics: platforms and current progress
https://jhoonline.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13045-022-01247-x
[13] Vaccines could be the “next big thing” in cancer treatment, scientists say
https://www.cbsnews.com/news/vaccines-cancer-treatment-could-be-next-big-advancement/
[14] Can mRNA Vaccines Help Treat Cancer?
https://www.cancer.gov/news-events/cancer-currents-blog/2022/mrna-vaccines-to-treat-cancer
[15] Vaccine mRNA trong điều trị ung thư
https://benhvien199.vn/vaccine-mrna-buoc-tien-lon-trong-dieu-tri-ung-thu_dt_1633
[16] Clinical advances and ongoing trials of mRNA vaccines for cancer treatment
https://www.thelancet.com/journals/lanonc/article/PIIS1470-2045(22)00372-2/fulltext
[17] RNA-based cancer therapeutics
https://www.nature.com/articles/s41568-023-00586-2
[18] BioNTech thử nghiệm thuốc điều trị ung thư công nghệ mRNA
https://www.youtube.com/watch?v=1Kg8nUwJIvs
            TS.BS Trần Bá Thoại
  BCH Hội NỘI TIẾT VIỆT NAM