SĐT: 
THIẾU CHOLESTEROL: “CHẾT” ĐẤY!
TS.BS Trần Bá Thoại (Bệnh viện Đà Nẵng)
Cùng với sự phát triển kinh tế xã hội bệnh béo phì và đái tháo đường đang gia tăng cả về số lượng lẫn tốc độ, đến mức có thể xem là một “bệnh dịch” theo tiêu chí y khoa hiện nay. Béo phì và rối loạn lipid máu gần như là anh em sinh đôi, khi theo dõi bệnh nhân béo phì bác sĩ nội tiết thế nào cũng cho xét nghiệm các “chất mỡ” trong máu (bilan lipid). Và khi có kết quả nồng độ cholesterol máu gia tăng, đa số người bệnh đều cuống cuồng, lo lắng…vì ít nhiều cũng nghe, cũng “ám ảnh” rằng cholesterol là “thủ phạm”, “kẻ thù”!!!. là đầu mối gây ra bệnh. Điều oái ăm là rất ít người chịu khó thử tìm hiểu, “nghiên cứu”: Vậy cholesterol là chất gì ? Có đúng nó là kẻ thù đối với sức khỏe con người hay không? Và nếu có gây hại thì vì sao?
Thật ra cholesterol là một chất béo cần thiết cho cơ thể con người với nhiều chức năng, vai trò quan trọng: (1) là thành phần cấu tạo ở màng của cả tỷ tế bào trong cơ thể,(2) thành phần cấu tạo các sợi trục, dây và rễ của hệ thần kinh trung ương lẫn ngoại biên và (3) cholesterol còn là chất tiền thân (precursor) để sinh tổng hợp nên các hóc-môn steroid của tuyến thượng thận và tuyến sinh dục, đây là hai tuyến nội tiết vô cùng quan trọng đảm bảo chức năng sống còn và duy trì nòi giống. Do đó thiếu cholesterol chắc chắn cơ thể chúng ta không thể tồn tại và vận hành được, thiếu cholesterol cũng sẽ gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm không thua gì tình trạng thừa cholesterol.
Cholesterol trong người từ đâu mà có? Có hai nguồn cung: một là thức ăn đem vào khoảng 20 phần trăm nhu cầu và hai là sự sinh tổng hợp xảy ra ngay trong cơ thể bổ sung đến 80 phần trăm còn lại. Gan là nơi tổng hợp cholesterol từ một tiền chất là acetyl-CoA lấy từ chuyển hóa các chất đường, béo và đạm. Như vậy đã rõ ràng là cholesterol “nội sinh” mới là nguồn chính, người rối loạn chuyển hóa lipid máu thường là do tăng tổng hợp cholesterol “nội sinh” hơn là do ăn nhiều cholesterol “ngoại lai” vào cơ thể. Khi lưu hành trong máu cholesterol thường kết hợp với chất protein “vận chuyển” để tạo thành 2 phức hợp lipoprotein là LDL (mật độ thấp, gây hại) và HDL (mật độ cao, có lợi); cần nhấn mạnh thành phần cholesterol gây hại thật sự cho cơ thể chính là LDL này.
Tình trạng rối loạn chuyển hóa lipid máu– thừa LDL và thiếu HDL- sẽ gây nhiều biến chứng như: (1) xơ vữa động mạch với những hệ lụy như tăng huyết áp, tai biến mạch máu não, thiếu máu mạch vành, nhồi máu cơ tim.v.v….(2) bệnh béo phì (3) bệnh đái tháo đường (4) gan nhiễm mỡ….
Phải làm gì khi có nguy cơ rối loạn chuyển hóa lipid máu? Vì “đầu vào” chúng ta chỉ “cải tạo” (modifiable) khoảng 20% thông qua chế độ ăn giảm béo, để tránh nguy cơ hoặc điều trị rối loạn lipid máu chủ yếu cải tạo ở “đầu ra” với mục đích cuối cùng là tránh lượng cholesterol dư thừa ứ đọng lại và các biến chứng. Ở đầu ra chúng ta có thể tác đông nhiều cách: một là việc xử dụng các loại thuốc với mục đích là ức chế sinh tổng hợp cholesterol từ gan và tăng hoạt các thụ thể LDL, hiệu quả cuối cùng là giảm nồng độ LDL, hai là tăng vận động thể lực nhằm tiêu hủy năng lượng thừa và ba là giảm các yếu tố “gợi ý” bệnh như rượu bia quá mức, hút thuốc lá, stress, ô nhiễm môi trường…. Cần biết là đã hơn nửa thế kỷ trước BS Paul Dudley White -một bác sĩ bậc thầy trong ngành tim mạch, người sáng lập Viện Tim quốc gia (Hoa Kỳ), viết 12 cuốn sách và hơn 700 đề tài khoa học- cùng cộng sự ở Đại học Havard đã đưa ra luận cứ xác đáng để phòng ngừa bệnh tim mạch đó là: tăng cường vận động chứ không phải kiêng ăn.
Hình minh họa: Cholesterol là tiền chất để tổng hợp các hóc môn các tuyến thượng thận, buồng trứng và tinh hoàn