SĐT: 
I. LỜI MỞ
Đau đầu là một triệu chứng thần kinh não bộ của nhiều căn bệnh khác nhau, và cũng là nỗi lo lắng không thể tránh khỏi của nhiều người mắc phải: tổn thương, viêm , ung thư não….
Kiểm tra hình ảnh não, brain imaging, là một thăm dò quan trọng để xác định nguyên nhân của đau đầu. Trước đây, chụp CT có thể là đủ, nhưng giờ đây chụp MRI là một phương pháp “không phóng xạ” an toàn hơn được khuyến cáo sử dụng.
Vậy, khi nào cần chụp MRI, CT scan khi bị đau đầu?
II. HAI LOẠI ĐAU ĐẦU
Trong lâm sàng, các rối loạn đau đầu được phân thành hai loại nguyên phát và thứ phát.
1. Đau đầu nguyên phát
Là các rối loạn đau đầu không do tình trạng sức khỏe, bệnh lý khác gây ra. Có 3 chứng đau đầu nguyên phát là: đau nửa đầu migraine, đau đầu do sức căng (tension-type headache), và đau đầu từng cơn (cluster headache).
Khi thăm khám, thầy thuốc thường tìm kiếm các đặc điểm và triệu chứng đau đầu giúp xác định rối loạn đau đầu nguyên phát, vì trong các trường hợp này chụp não thường không cần thiết.
2. Đau đầu thứ phát
Là các rối loạn đau đầu do một bệnh lý tiềm ẩn hoặc vấn đề sức khỏe khác gây ra. Nhiều bệnh lý gây đau đầu thứ phát như khối u não, phình động mạch, viêm xoang, viêm não-màng não, chấn động não, tăng huyết áp, tăng áp lực nội sọ…Đau đầu cũng có thể gây ra do một số loại thuốc điều trị.
Khi thăm khám, thầy thuốc đánh giá các triệu chứng đau đầu cụ thể và tiền sử bệnh, nhằm tìm kiếm những “dấu hiệu cảnh báo” trong tiền sử bệnh hoặc kết quả khám cho thấy cơn đau đầu có thể là thứ phát. Một số dấu hiệu cảnh báo có thể chỉ ra một vấn đề nghiêm trọng tiềm ẩn, cho thấy cần phải làm thêm các xét nghiệm để xác định nguyên nhân gây đau đầu..
III. KHI NÀO ĐAU ĐẦU CẦN CHỤP NÃO ?
Dựa vào các triệu chứng cụ thể và tiền sử bệnh, bác sĩ điều trị có thể yêu cầu chụp hình ảnh não nếu họ phát hiện các vấn đề cụ thể trong quá trình khám sức khỏe:
* Sưng phù dây thần kinh thị giác
* Phản xạ bất thường
* Yếu một bên mặt hoặc cơ thể
* Dáng đi không vững
* Nhìn đôi
* Mất thị lực
* Bất thường đồng tử
* Lú lẫn
Ngoài ra, cơn đau đầu xuất hiện trong một số trường hợp nhất định có thể là dấu hiệu cảnh báo cần chụp hình ảnh, bao gồm:
* Đau đầu mới ở người bị ung thư
* Đau đầu ở người bị suy giảm miễn dịch
* Đau đầu trở nặng hơn
* Đau đầu mới ở người trên 50 tuổi
* Đau đầu không thuyên giảm khi dùng thuốc theo toa
* Đau đầu kèm theo sốt dai dẳng
* Đau đầu không đáp ứng các tiêu chuẩn của chứng migaine
IV. KHI NÀO ĐAU ĐẦU KHÔNG CẦN CHỤP NÃO ?
Đây là những đau đầu nguyên phát như:
* Những ca đáp ứng các tiêu chuẩn của chứng đau nửa đầu
Năm 1994, Viện Hàn lâm Thần kinh học Hoa Kỳ đã ban hành hướng dẫn này như một phần của hướng dẫn chụp hình ảnh, và kể từ đó, hướng dẫn này đã được áp dụng rộng rãi như một hướng dẫn dựa trên bằng chứng đã được tái khẳng định trong hướng dẫn Chọn lựa khôn ngoan năm 2013.
Thông thường, những thay đổi liên quan đến chứng đau nửa đầu có thể được tìm thấy trên kết quả MRI, bao gồm các đốm trắng hoặc tăng tín hiệu chất trắng, xuất hiện dưới dạng các đốm sáng trên một số hình ảnh. Đây được coi là những phát hiện lành tính và không cần theo dõi bằng các lần chụp quét bổ sung.
* Những ca đau đầu từng cơn nhẹ, không thay đổi và không có dấu hiệu cảnh báo
Loại đau đầu cơ bản này phổ biến đến mức 90% dân số Hoa Kỳ cho biết đã từng bị đau đầu vào một thời điểm nào đó.
* Những người đã chụp MRI với kết quả bình thường.
V. THAY LỜI KẾT
1. Bị đau đầu, cần thăm khám và tư vấn trước
Vì đau đầu là một vấn đề phổ biến, nên cần gặp bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu trước để được đánh giá và điều trị. Bác sĩ sẽ cung cấp thông tin và hướng dẫn cần thiết để quyết định về việc theo dõi, chăm sóc, bao gồm cả việc có cần chụp CT, MRI hay không.
Nếu chỉ định chụp cắt lớp để đánh giá chứng đau đầu, các bác sĩ thường ưu tiên chụp MRI có cản quang hơn chụp CT, do MRI có cản quang nhạy hơn CT và không sử dụng bất kỳ tia xạ nào.
2. Đau đầu nguyên phát như đau nửa đầu không cần chụp cắt lớp não
Mặc dù gây đau đớn và suy nhược, chứng đau nửa đầu không phải do một tình trạng sức khỏe tiềm ẩn nào gây ra, vì vậy có thể yên tâm rằng khả năng mắc phải một bất thường nghiêm trọng ở não.
Tuy nhiên, nếu bị đau đầu mới, đau đầu ngày càng tăng về tần suất và cường độ, hoặc có sự thay đổi lớn về kiểu đau đầu, nên đặt lịch hẹn để thảo luận với bác sĩ chăm sóc sức khỏe của mình.
Tác giả Benjamin Frishberg MD, Clinical Professor of Neuroscience (Voluntary), UCSD, The Neurology Center, Carlsbad CA
Biên dịch: TS.BS Trần Bá Thoại BCH Hội NỘI TIẾT VIỆT NAM