SĐT: 
I. ĐỊNH DANH
Ngày nay, hầu hết mọi người đều biết đến bệnh đái tháo đường loại 1 hoặc loại 2; tuy nhiên, bệnh đái tháo đường loại 3 (T3DM) mới chỉ được đặt tên gần đây. Đái tháo đường loại 3 là thuật ngữ mà một số chuyên gia đề xuất dùng để chỉ bệnh Alzheimer, là hậu quả của bệnh đái tháo đường ảnh hưởng đến não.
Dựa trên các nghiên cứu đang được tiến hành, các nhà nghiên cứu đã định nghĩa bệnh đái tháo đường loại 3 là một hội chứng chuyển hóa có thể dẫn đến những bất thường liên quan đến tình trạng kháng insulin ở não ngày càng tăng, có thể làm suy yếu các con đường truyền tín hiệu insulin trung tâm và khiến độc tố thần kinh tích tụ gây căng thẳng cho tế bào thần kinh, cuối cùng gây ra thoái hóa thần kinh.
Loại bệnh đái tháo đường không phổ biến này biểu hiện các triệu chứng kháng insulin ở não và có thể ảnh hưởng đáng kể đến nhận thức thần kinh (chức năng não) và đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của bệnh Alzheimer. Tuy nhiên, một trong những yếu tố nguy cơ có thể thay đổi nhất đối với sự khởi phát của bệnh Alzheimer vẫn là bệnh đái tháo đường loại 2.
II. BỆNH SINH T3DM
Các nghiên cứu được tiến hành trên động vật và trong ống nghiệm cho thấy tình trạng kháng insulin có thể góp phần vào bệnh sinh lý của bệnh Alzheimer (AD) thông qua nhiều con đường khác nhau. Bệnh sinh của đái tháo đường loại 3 bao gồm:
- Bệnh Alzheimer (AD) cũng được coi là một loại bệnh đái tháo đường do tình trạng rối loạn nội tiết đặc biệt.
- Bệnh đái tháo đường đã được chứng minh là một yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến bệnh lý của bệnh Alzheimer (AD) bằng cách ảnh hưởng đến quá trình giao tiếp synap, hình thái não (não co lại) và quá trình xử lý trí nhớ (nhận biết và nhớ lại).
- Ngoài ra, bất kể kiểu gen, sự suy thoái tín hiệu insulin liên quan đến tăng insulin máu và tình trạng kháng insulin là những yếu tố quan trọng hỗ trợ cho lý do duy trì insulin ở trung tâm của cả hai bệnh.
- Một số nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng tình trạng truyền tín hiệu insulin kém ở hồi hải mã gây ra sự suy giảm tín hiệu insulin và đồng thời phát triển tình trạng kháng insulin, điều này cũng ảnh hưởng tiêu cực đến trí nhớ và các chức năng điều hành khác.
- Cuộc thảo luận này ủng hộ mối liên hệ chặt chẽ giữa tình trạng tăng insulin máu, kháng insulin và các bệnh như T3DM và bệnh Alzheimer phát triển do tình trạng này.
III. NGUY CƠ T3DM
Tuy nhiên, một nghiên cứu gần đây hơn chỉ ra rằng một loại enzyme phân hủy insulin thông qua việc thay đổi các con đường chuyển hóa có thể chuyển đổi bệnh đái tháo đường loại 2 thành loại 3. Cả stress oxy hóa và sự tích tụ beta-amyloid trong não đều là những kết quả tiềm ẩn của quá trình này và những tình trạng này là dấu hiệu đặc trưng của bệnh Alzheimer. Các yếu tố nguy cơ có thể xảy ra đối với bệnh đái tháo đường loại 3 được liệt kê trong một nghiên cứu năm 2020. Chúng bao gồm:
- Chế độ ăn: Một nghiên cứu năm 2020 xác định chế độ ăn ít chất xơ kết hợp với lượng calo, đường và chất béo cao.
- Thiếu hoạt động thể chất: Lối sống ít vận động hoặc ít hoạt động thể chất (PA) góp phần gây ra nhiều bệnh mãn tính.
- Tiền sử gia đình nhiều khả năng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
- Di truyền.
- Căng thẳng kéo dà, đột quỵ do thiếu máu cục bộ.
- Tình trạng kinh tế xã hội thấp.
- Cân nặng khi sinh, béo phì, tăng huyết áp.
- Chủng tộc và dân tộc.
IV. TRIỆU CHỨNG T3DM
- Kháng insulin não: Là tình trạng các tế bào não không có khả năng phản ứng với insulin và các chất nền thụ thể insulin (IRS) liên quan đến insulin. Đây là triệu chứng chính của đái tháo đường loại 3, đôi khi được gọi là “kháng insulin của não”.
- Xử lý trí nhớ (nhận dạng và truy xuất) suy giảm khả năng phản ứng với insulin của các tế bào thần kinh não, đây là yếu tố cần thiết cho các chức năng cơ bản, bao gồm trí nhớ và học tập.
- Teo não : là tình trạng mất tế bào não và các kết nối thần kinh khiến các mô não co lại.
- Suy giảm hoặc suy yếu nhận thức: Nhiều triệu chứng đặc trưng của bệnh Alzheimer có liên quan đến tình trạng kém nhạy cảm với insulin, bao gồm suy giảm trí nhớ và suy giảm nhận thức.
- Thay đổi trong quá trình chuyển hóa não: Kháng insulin ngoại vi gây ra những thay đổi trong quá trình chuyển hóa não bằng cách làm giảm tín hiệu insulin trong hệ thần kinh trung ương.
- Chuyển hóa glucose bị suy yếu: Suy giảm trí nhớ và teo hồi hải mã có liên quan đến suy giảm chuyển hóa glucose. Tuy nhiên, vẫn chưa biết chính xác liên kết sự phát triển của bệnh Alzheimer với những thay đổi trong quá trình chuyển hóa glucose và insulin.
- Stress oxy hóa: Đây là sự mất cân bằng giữa việc sản xuất và tích tụ các loài phản ứng với oxy (ROS) trong tế bào và mô và khả năng giải độc các sản phẩm phản ứng này của hệ thống sinh học dẫn đến căng thẳng oxy hóa.
V. BIẾN CHỨNG T3DM
Tất cả các biến chứng của đái tháo đường đều có thể thấy ở T#DM. Tuy nhiên, có vẻ như mức độ nghiêm trọng tăng lên, có thể đe dọa tính mạng bao gồm các biến chứng vi mạch và mạch máu lớn như:
- Bệnh thận do đái tháo đường (tổn thương thận).
- Bệnh võng mạc đái tháo đường (tổn thương mắt).
- Bệnh thần kinh do đái tháo đường (tổn thương thần kinh).
- Nhiễm trùng da.
- Bệnh tim mạch.
- Trầm cảm.
- Bệnh nướu răng và các vấn đề răng miệng khác.
VI. ĐIỀU TRỊ T3DM
Đường máu không được kiểm soát tốt có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer. Do mối liên hệ chặt chẽ này, bệnh Alzheimer đã được một số nhà nghiên cứu gọi là “bệnh tiểu đường não” hoặc “bệnh đái tháo đường loại 3 (T3DM)”. Có nhiều phương pháp điều trị khác nhau cho tiền đái tháo đường, đái tháo đường loại 2 và bệnh Alzheimer.
Các cách chữa bệnh Alzheimer để cải thiện chức năng.
1, Thay đổi lối sống
- Thay đổi lối sống bao gồm ngủ đủ giấc, tập thể dục đầy đủ, áp dụng chế độ ăn chống viêm và tránh các hoạt động liên quan đến căng thẳng.
- Tập thể dục thường xuyên có thể có lợi cho bệnh nhân suy giảm nhận thức và người lớn tuổi.
- Tập thể dục nhịp điệu thường xuyên (30 phút/ngày), kết hợp với tập luyện sức mạnh, có thể cải thiện hành vi và chức năng, đồng thời giảm trầm cảm ở bệnh Alzheimer.
2. Quản lý Alzheimer không dùng thuốc:
- Rèn luyện nhận thức, liệu pháp hương thơm, liệu pháp âm nhạc và mát-xa giúp duy trì một môi trường lành mạnh.
- Các kỹ thuật ứng xử có thể kiểm soát sự kích động và lo lắng.
- Giao lưu xã hội, chẳng hạn như họp mặt gia đình, có thể hữu ích cho bệnh nhân Alzheimer.
3. Quản lý y tế bệnh Alzheimer (thuốc điều trị bệnh)
- Chất ức chế Acetylcholinesterase
- Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc
- Thuốc đối kháng NMDA
- Thuốc chống loạn thần
- Thiếu hụt vitamin, suy giáp và trầm cảm cần được điều trị thích hợp ở liều điều trị.
VII. PHÒNG NGỪA T3DM
Một số thay đổi về lối sống có thể giúp trì hoãn hoặc tránh khởi phát bệnh Alzheimer, thường được gọi là bệnh đái tháo đường loại 3. Dưới đây là một số biện pháp phòng ngừa bệnh tiểu đường loại 3:
- Duy trì cân nặng khỏe mạnh: Người béo phì hoặc thừa cân có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường và bệnh tim cao. Duy trì cân nặng khỏe mạnh sẽ làm giảm nguy cơ này.
- Kiểm soát huyết áp: Nguy cơ đột quỵ tăng lên khi huyết áp tăng. Thay đổi lối sống như tập thể dục thường xuyên và cai thuốc lá có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh Alzheimer.
- Chế độ ăn: Curcumin, chế độ ăn ketogenic và chất chống oxy hóa đều được nghiên cứu như những tác nhân điều trị tiềm năng; tuy nhiên, kết quả của những nghiên cứu này vẫn chưa rõ ràng.
- Duy trì hoạt động thể chất: Theo Viện Quốc gia về Bệnh tiểu đường, Tiêu hóa và Thận, duy trì cân nặng ở mức vừa phải và tập thể dục đầy đủ có thể giúp tránh tình trạng kháng insulin và tiền tiểu đường.
- Kiểm soát lượng đường trong máu: Lượng đường trong máu bất thường sẽ dẫn đến bệnh tiểu đường, có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ, bệnh tim và chứng mất trí; do đó, cần phải kiểm soát lượng đường trong máu.
- Duy trì sự hoạt động về mặt tinh thần: Cần phải thực hiện các hoạt động giúp tinh thần ổn định, chẳng hạn như chơi trò chơi và giao lưu.
- Tránh rượu: Uống quá nhiều rượu dẫn đến nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, tăng huyết áp và đột quỵ. Hạn chế uống rượu có thể giúp ích.
VII. THAM KHẢO
[1] Alzheimer’s Disease Is Type 3 Diabetes–Evidence Reviewed
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2769828/
[2] Type 3 diabetes – Symptoms, Causes, Complications and Treatment
https://www.pacehospital.com/type-3-diabetes-symptoms-causes-complications-and-treatment
[3] Type 3 Diabetes and Alzheimer’s Disease: What You Need to Know
https://www.healthline.com/health/type-3-diabetes
[4] What you should know about Alzheimer’s and Type 3 diabetes?
[5] Type 3 Diabetes and Alzheimer’s: What to Know
https://www.webmd.com/diabetes/alzheimers-diabetes-link
TS.BS Trần Bá Thoại
Ủy viên BCH Hội NỘI TIẾT VIỆT NAM