THÔNG TIN CƠ BẢN VỀ HỆ THỐNG MIỄN DỊCH: KHÁNG NGUYÊN, KHÁNG THỂ, VACCINE…..

  I. LỜI MỞ

  Trong ba ngày 23-26/6, các bậc phụ huynh ở TP HCM, nơi bệnh tay chân miệng đang bùng phát, rất vui mừng khi biết Viện Kiểm định Quốc gia Vaccine và Sinh phẩm y tế đã cho phép nhập khẩu và sử dụng 12.000 lọ  chế phẩm Immunoglobulin (ProIVIG và IVIG) thuốc đặc trị bệnh tay chân miệng hiện nay.

 Bài viết nhằm cung cấp những thông tin khoa học cơ bản về Miễn dịch học liên quan đến thuốc Immunoglobiulin này.

  II. TỔNG QUAN VỀ HỆ MIỄN DỊCH

  1. ĐỊNH DANH

  Miễn dịch là hệ thống bảo vệ cơ thể chống lại các yếu tố, “chất lạ” ngoại lai như vi khuẩn, ký sinh trùng, virus ….. gọi chung là các kháng nguyên xâm nhập vào cơ thể.

  Hệ miễn dịch sẽ sinh tổng hợp ra các kháng thể.Kháng thể sẽ liên kết với một kháng nguyên, và kích hoạt các bộ phận khác của hệ miễn dịch nhằm tiêu diệt những tế bào có chứa kháng nguyên xâm nhập.

  2. KHÁNG NGUYÊN (antigen)

 Là nhừng vật lạ xâm nhập vào cơ thể. Như thế, kháng nguyên có thể là ký sinh trùng, vi trùng, virus, nấm, protein lạ, hóa chất.v.v…Các kháng nguyên này sẽ kích thích hệ miễn dịch phản ứng chống lại qua hai kiểu: miễn dịch thể dịch qua các kháng thể lưu hành trong máu, và miễn dịch tế bào qua trung gian các tế bào đặc hiệu 

  3. KHÁNG THỂ (antibody)

  Khi một vật lạ, kháng nguyên,  xâm nhập vào cơ thể, hệ thống miễn dịch sẽ được “báo động” và “lưu giữ” những thông tin này trong các bạch cầu lympho T. Các tế bào bạch cầu lympho B sẽ được kích hoạt để sản sinh ra các kháng thể đặc hiệu để chống lại đúng các vật lạ đã xâm nhập. Lượng kháng thể được sinh tổng hợp càng nhiều khi vật lạ vào cơ thể càng lặp lại nhiều lần.

   a. Các Immunoglobulin 

  Bình thường, trong máu có hai loại protein chính: Albumin có trọng lượng phân tử thấp thường giữ vai trò vận chuyển, và globulin có trọng lượng phân tử cao hơn, đặc biệt là globulin miên dịch immunoglobulin Ig. 

  Có năm lớp Ig là IgG, IgM, IgA, IgD và IgE, và một số trong đó bao gồm một số lớp con (subclasses) riêng biệt. Mỗi lớp có các thuộc tính và chức năng riêng xác định bởi các cấu trúc của chuỗi nặng H. Ngoài ra, có hai loại chuỗi nhẹ L lambda và kappa,

                     

    b. Kháng thể đặc hiệu (specific antibody)

  Kháng thể có tính đặc hiệu rất cao, kháng thể của loại mầm bệnh nào chỉ phòng ngừa bệnh đó. Ví như kháng thể do tiêm vaccine bại liệt không phòng được bệnh dại, kháng thể khi tiêm vaccine viêm gan B không phòng được ho gà…

    c. Kháng thể đơn dòng (monoclonal antibody) 

  Khác với các kháng thể đa dòng, được tạo ra bởi một số dòng tế bào máu, có thể liên kết với nhiều phần kháng nguyên (epitope) khác nhau, các kháng thể đơn dòng chỉ có ái lực đơn dòng, liên kết với cùng một epitope được nó nhận diện mà thôi.

                         

  Hiện nay, các nhà khoa học có thể tạo ra các kháng thể đơn dòng liên kết đặc hiệu với hầu như bất kỳ chất, kháng nguyên nào đó. Vì thế, kháng thể đơn dòng đã trở thành một công cụ quan trọng trong hóa sinh, sinh học phân tử và y học…

  4. VACCINE

 Là sinh chất tạo ra bằng nhiều cách với mục đích là khi tiêm chủng vào cơ thể sẽ nhận biết mầm bệnh để chống lại thông qua việc sản xuất các kháng thể đặc hiệu tương ứng. Có thể ví chủng ngừa như là một cuộc tập trận để cơ thể trẻ nhận biết kẻ thù. Để lượng kháng thể càng nhiều chúng ta cần tiêm nhắc vắc xin nhiều lần.

  iII.IMMUNOGOBULIN TRONG BỆNH TAY-CHÂN-MIỆNG

  Hiện tại, vì chưa có vaccine ngừa tay chân miệng, chúng ta phải dùng các immunoglobulin miễn dịch IVIG người để điều trị hỗ trợ bệnh tay  chân miệng cho trẻ em.

  IVIG người, được chiết xuất từ huyết tương của người hiến máu khỏe mạnh và chứa các kháng thể trung hòa chống lại các loại enterovirus khác nhau. Đây là cách gây miễn dịch thụ động (pasive immunity) qua SỬ DỤNG kháng thể của người khác như dùng SAT (huyết thanh chống uốn ván), SAD (bạch hầu), sav (nọc rắn)….

  Vì IVIG được điều chế trực tiếp từ huyết tương người, nên việc sản xuất sẽ phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn cung cấp thông qua hiến máu, 

   Tại Việt Nam, chế phẩm Immunoglobulin chưa sản xuất được trong nước mà phải nhập khẩu hoàn toàn từ nước ngoài. Trong khi đó, 2 năm qua, nguồn cung ứng huyết tương trên toàn cầu bị sụt giảm nghiêm trọng do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19.

   Do điều chế trực tiếp từ huyết tương người, IVIG chỉ được phép đưa ra lưu hành, sử dụng sau khi có giấy chứng nhận chất lượng do Viện Kiểm định quốc gia vắc xin và sinh phẩm y tế cấp, xác nhận lô sản phẩm đạt tiêu chuẩn chất lượng, bảo đảm an toàn, hiệu quả.

 IV. THAM KHẢO 

[1] https://nhandan.vn/thanh-pho-ho-chi-minh-da-co-thuoc-chua-benh-tay-chan-mieng-post759351.html

[2] https://nhandan.vn/so-ca-benh-tay-chan-mieng-tang-cao-o-thanh-pho-ho-chi-minh-post534382.html

[3] https://dantri.com.vn/suc-khoe/nhung-thong-tin-thu-vi-ve-vac-xin-20160102075842673.htm

[4] https://suckhoedoisong.vn/hieu-them-ve-lieu-phap-khang-the-don-dong-trong-dieu-tri-covid-19-169210821154629398.htm

[5] https://sciencenotes.org/types-of-antibodies-and-their-functions/