SĐT: 
I. LỜI MỞ
Nước ta thuộc miền nhiệt đới, nóng ẩm. Canh chua là món không thể thiếu trong bữa ăn mùa hè. Các bà nội trợ có nhiều món để tạo vị chua của bát canh. Ngoài những thức tạo chua cổ điển như măng chua, dưa chua, khế chua, chanh, hạnh, dấm…; mỗi miền đất nước lại có những món địa phương đặc thù: miền Bắc có trái sấu, miền Trung có lá giang, trái bứa, miền Nam có trái me…Nhưng đặc biệt ở những vùng ven Huế người dân địa phương hay dùng me đất.
Với người Huế, canh chua me đất không chỉ là món ăn, theo khía cạnh ẩm thực, dinh dưỡng đơn thuần, mà còn gắn liền với tình cảm thân thuộc, gia đình, hàng xóm, làng quê …
Những ai lớn lên ở Huế đều biết câu đố về cây me đất: Xăm xăm cầm búa tìm quanh, Thợ rèn, thợ bạc thảy đành ngồi chơi (chú giải : me đất vì đọc ngược là mất đe)
II. ME ĐẤT CŨNG LÀ MỘT LOẠI RAU
Me đất còn có tên chua me đất, chua me hoa vàng hay chua me ba chìa, tên khoa học là Oxalis corniculata L. hay Oxalis repens Thunb., thuộc họ Oxalidaceae (Chua me) như cây khế. Vì có vị chua, nên người Hoa gọi me đất là toan tương thảo, toan vị thảo, toan vị vị hay tam diệp toan. Họ chua me còn có nhiều loại me đất ăn được khác như me đất hường Oxalis corymbosa, me đất đỏ Oxalis deppei Sw. (GS Phạm Hoàng Hộ), chua me lá me Oxalis sensitiva Lour hoa vàng (GS Đỗ Tất Lợi)…
Nói chung me đất là loài rau thân thảo mỏng manh, thường mọc tự nhiên ở các vùng đất ẩm thấp trong góc vườn, ven bờ mương, ao ruộng, dưới gốc cây, trong các chậu cảnh …
III. CANH ME ĐẤT: ẨM THỰC, DINH DƯỠNG, Y DƯỢC
Nhờ có vị chua do thân và lá chứa một số axít hữu cơ như oxalic, tartric, citric, ascorbic (vitamin C), pyruvic, glyoxalic…nen món canh me đất chính là một thực phẩm “giải nhiệt” rất tốt. Ngoài ra me đất có chứa các chất chống oxy hóa giúp cơ thể chống lão hóa tế bào. Trong me đất còn có phylloquinon tức là vitamin K (thường do vi khuẩn trong ruột tổng hợp) cùng nhiều loại flavonoid như vitexin, isovitexin, octacosanal và sitosterol …giúp bền vững các mạch máu. cơ thể. Vì có chứa vitamin C cùng các flavonoid này ở Ấn Độ và Philippines, người ta dùng me đất để chữa bệnh hoại huyết (scorbut), bệnh này ngày trước rất hay gặp ở thủy thủ tàu viễn dương các nước này do họ phải dùng thức ăn quá thiếu rau xanh. Hỗn hợp có oxalic acid cũng có tác dụng khử diệt vi trùng ….Thử nghiệm cho thấy hỗn hợp này ức chế hiệu quả hai chủng Escheria coli (đường ruột) và Staphylococcus aureus (tụ cầu vàng).
Theo Đông y, me đất có tính toan (chua), vị hàn (lạnh) nên thường được dùng làm thuốc bù nước (chống khát), thanh nhiệt (mát máu), giải độc, thông tiểu tiện. Me đất có thể dùng trong các bệnh cảm ho, viêm gan mật, viêm ruột, viêm tiết niệu, xích bạch đới, điều kinh, giảm huyết áp… Người ta có thể dùng nước chiết me đất tươi như nước rau má để giải khát, chữa táo bón, nứt hậu môn… Cũng có tài liệu cho thấy nước chiết me đất có tác dụng giảm đường huyết và hạ huyết áp.
Theo Võ Quang Yến, ở vùng núi Haute Provence miền nam nước Pháp, người ta cũng dùng me đất, tên địa phương là anémone hépatique, để chưng sắc nước uống như mỗi loại thuốc lão khoa.
IV. CANH CHUA ME ĐẤT Ở CỐ ĐÔ HUẾ
Me đất là loại rau quen thuộc ở Huế, đặc biệt ở vùng nông thôn và ven đô. Me đất vừa thông dụng vừa rất hợp khẩu vị của dân kinh kỳ. Độ vị chua của me đất thanh tao, không quá gắt lại thêm cái mùi đặc biệt do nhiều chất hữu cơ phối hợp lại nên me đất có sức hấp dẫn đặc biệt không chỉ cư dân địa phương mà cho cả những ai đã có dùng đến lại canh chua đặc biệt này, nghe đâu ngày xưa vua quan cũng thỉnh thoảng dùng.
Người Huế thường nấu canh me đất với những loại cá tôm nhỏ, vụn vặt như cá mờm, cá cơm trắng, cá bống thệ, cá nhét nhỏ, hến…và đặc biệt là nấu với con tép biển (ruốc), tên địa phương là con khuyết.
Cách nấu canh me đất cũng đơn giản như các loại canh thông thường. Xin giới thiệu hai món canh me đất do một đầu bếp người Huế chính hiệu, cô Hoàng Thị Kim Cúc hướng dẫn
1. Một là Canh me đất nấu cá cơm : « Cá cơm rửa sạch, xé hai con cá, lấy tay tước xương và đầu vứt đi, rửa lại nước muối cho cá cứng, vớt ra, dầm cá vào hành giã nhỏ, tiêu, nước mắm, ớt trộn lại để đó.Nấu nửa soong nước sôi, đổ cá vào nấu, nếu có tôm xào thêm càng ngon. Sôi vài lần cá chín, nhắc xuống, bỏ me đất đã lặt rửa sạch vô, trộn me cho chín đều, thêm lá hành ngò xắt nhỏ». và
2. Hai là Canh me đất nấu khuyết (tép, ruốc): « Đổ mỡ vô quánh để nóng, bỏ hành giã nhỏ xào chín, cho khuyết, ớt, tiêu, muối, nước mắm vào xào. Khuyết thấm, đổ thêm một bát nước sôi, nếm vừa, nhắc xuống, bỏ me đất đã lặt rửa sạch vô, trộn me cho chín đều »
V. ĂN CANH ME ĐẤT CẦN LƯU Ý
Các loại thực vật dùng để tạo vị chua cho nồi canh đều nhờ chứa các axít hữu cơ đặc biệt là axít oxalic và các muối của axít này như oxalate kali, vào cơ thể một phần muối này có thể chuyển hóa thành canxi oxalate là thành phần chính của sỏi tiết niệu ở Việt Nam. Thái quá sinh bất cập, nếu chúng ta dùng quá nhiều canh chua, kể cả canh chua me đất, nhiều loại muối oxalate dư thừa sẽ được thải theo đường thận tiết niệu, và nếu quá thừa chúng có thể lắng kết lại thành sỏi rồi gây biến chứng tắt nghẽn nhiễm trùng đường tiểu và suy thận.
Thật ra, đây chỉ là theo lý thuyết. Nếu chỉ thi thoảng hoặc ăn vừa phải thì chắc chắn không vấn đề gì !!!
Trần Bá Thoại