SĐT: 
I. LỜI MỞ
Theo Thống kê, nước ta hiện có khoảng 17 triệu người bị tăng huyết áp, tức là cứ 4 người trưởng thành thì có 1 người mắc bệnh tăng huyết áp. Đặc biệt, trong 17 triệu người mắc tăng huyết áp ở cộng đồng thì có tới trên 50% chưa được phát hiện và trên 70% chưa được điều trị.
Tăng huyết áp là bệnh lý tim mạch nguy hiểm được xem như “kẻ giết người thầm lặng”, là nguyên nhân chủ yếu gây tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim, suy tim và các bệnh tim mạch này đang là nguyên nhân tử vong số một tại Việt Nam, chiếm trên 35% tổng số ca tử vong toàn quốc.
II. XÁC ĐỊNH TĂNG HUYẾT ÁP
Huyết áp được xác định dựa trên 2 chỉ số: huyết áp tâm thu (tim bóp) và huyết áp tâm trương (tim dãn). Trong thực tế, thường có các chỉ số sau:
1. Huyết áp bình thường: Dưới 120/80 mm Hg
2. Huyết áp tăng: 120/80 đến 129/79 mm Hg
3. Tăng huyết áp giai đoạn 1: 130/80 đến 139/89 mm Hg
4. Tăng huyết áp giai đoạn 2: 140/90 mm Hg trở lên.
Tăng huyết áp là khi huyết áp tâm thu ≥ 140mmHg và/hoặc huyết áp tâm trương ≥ 90mmHg.
Phần lớn tăng huyết áp ở người trưởng thành là không rõ nguyên nhân (tăng huyết áp nguyên phát, vô căn), chỉ có khoảng 10% các trường hợp là có nguyên nhân (tăng huyết áp thứ phát).
III. QUY TRÌNH ĐO HUYẾT ÁP ĐÚNG
1- Tư thế đo chuẩn
Người được đo huyết áp ngồi ghế tựa, cánh tay duỗi thẳng trên bàn, nếp khuỷu tay ngang mức với tim, chân chạm sàn, không bắt chéo chân (Ngoài ra, có thể đo ở các tư thế nằm, đứng). Đối với người cao tuổi hoặc có bệnh đái tháo đường, nên đo thêm huyết áp tư thế đứng nhằm xác định có hạ huyết áp tư thế hay không.
Quấn băng quấn đủ chặt trên cánh tay, bờ dưới của bao đo ở trên nếp lằn khuỷu 2cm. Đặt máy ở vị trí để đảm bảo máy hoặc mốc 0 của thang đo ngang mức với tim.
Nếu không dùng thiết bị đo tự động, trước khi đo phải xác định vị trí động mạnh cánh tay để đặt ống nghe. Bơm hơi thêm 30mmHg sau khi không còn thấy mạch đập. Xả hơi với tốc độ 2-3mmHg/nhịp đập. Huyết áp tâm thu tương ứng với lúc xuất hiện tiếng đập đầu tiên và huyết áp tâm trương tương ứng với khi mất hẳn tiếng đập.
Lần đo đầu tiên, cần đo huyết áp ở cả hai cánh tay, tay nào có chỉ số huyết áp cao hơn sẽ dùng để theo dõi huyết áp về sau.
Nên đo huyết áp ít nhất hai lần, mỗi lần cách nhau ít nhất 1-2 phút. Nếu số đo huyết áp giữa 2 lần đo chênh nhau trên 10mmHg, cần đo lại một vài lần sau khi đã nghỉ trên 5 phút. Giá trị huyết áp ghi nhận là trung bình của hai lần đo cuối cùng.
Trường hợp nghi ngờ, có thể theo dõi huyết áp bằng máy đo tự động tại nhà hoặc bằng máy đo huyết áp tự động 24 giờ.
2. Những quy định
* Không uống đồ uống có chứa caffein hoặc hút thuốc trong 30 phút trước khi thử nghiệm.
* Ngồi yên lặng trong năm phút trước khi bắt đầu đo huyết áp.
* Vòng đai bơm hơi được đặt trên da trần không phải trên áo sơ mi, và phải bao phủ ít nhất 80% bắp tay.
* Đừng nói chuyện trong khi đo huyết áp.
* Nên đo huyết áp hai lần, có khoảng nghỉ giữa các lần. Nếu số đo chênh lệch từ 5 điểm trở lên, hãy thực hiện đo lại lần thứ ba.
* Những ngoại lệ như cảm giác lâng lâng khi ra khỏi giường buổi sáng hoặc khi đứng lên sau khi ngồi, cần kiểm tra huyết áp khi ngồi và khi đứng để xem huyết áp có giảm từ tư thế này sang tư thế khác hay không.
* Vì huyết áp thay đổi trong ngày nên bác sĩ hiếm khi chẩn đoán tăng huyết áp chỉ dựa trên một lần đo. Thay vào đó, họ sẽ muốn xác nhận số đo ít nhất hai lần tại văn phòng hoặc yêu cầu bạn tự đo huyết áp bằng máy theo dõi tại nhà (Holter monitoring)
3. Những điều gây đo huyết áp sai
IV. NHỮNG YẾU TỐ NGUY CƠ
* Tuổi tác, nhất là ở người từ 45 tuổi trở lên.
* Thừa cân béo phì
* Sử dụng rượu bia, thuốc lá
* Ăn nhiều muối, ít rau quả.
* Ít hoạt động thể lực.
* Căng thẳng tâm lý.
* Mắc các bệnh mạn tính như bệnh thận, đái tháo đường, …
* Yếu tố gia đình .
V. BỐN ĐIỀU LƯU Ý
1. Thay đổi lối sống
— Hạn chế uống rượu, bia và các thức uống có cồn khác.
– Bỏ hút thuốc.
– Thường xuyên tập thể dục, ít nhất 30 phút mỗi ngày.
– Tập thư giãn và giảm tối đa stress.
– Ngủ đủ giấc, ngủ trưa khi cần thiết.
– Cố gắng duy trì cân nặng ở mức lý tưởng.
2. Chế độ dinh dưỡng
– Cần ăn nhiều trái cây và rau củ. Hạn chế muối và chất béo.
– Kiểm tra nhãn thực phẩm khi đi mua sắm, hạn chế thức ăn nhanh và các món chiên xào.
– Lượng muối ăn hàng ngày nên hạn chế dưới 2,4 g (khoảng 1/2 muỗng cà phê). Thực hiện bằng cách không nêm mặn khi nấu, hạn chế chấm thêm nước mắm, muối, nước tương khi ăn…
– Nên ăn các chất béo chưa bão hòa có nhiều trong cá, các loại hạt, dầu ô liu, dầu hạt vải và quả bơ. Hạn chế ăn các chất béo đã bão hòa như thịt, sữa, lòng đỏ trứng, sữa nguyên kem, da động vật, phủ tạng động vật.
– Tránh ăn bánh ngọt nhiều chất béo, bánh nướng và các sản phẩm đóng hộp khác.
3. Tuân thủ điều trị
– Tăng huyết áp không thể khỏi hoàn toàn, mà cần điều trị lâu dài có thể đến suốt đời. Do đó, phải tuân thủ dùng thuốc mỗi ngày theo hướng dẫn của bác sĩ, ngay cả khi cảm thấy hoàn toàn khỏe mạnh.
– Không tự ý đổi liều hay ngưng dùng thuốc, ngưng đột ngột có thể gây tăng huyết áp mức nguy hiểm.
– Tập thói quen dùng thuốc vào thời gian cố định.
– Khi lỡ quên dùng một liều thuốc, không được dùng liều gấp đôi ở lần tiếp theo.
4. Thăm khám định kỳ
Huyết áp tăng cao có thể gây ảnh hưởng đến các cơ quan khác trong cơ thể, ngoài ra những vấn đề sức khỏe thường tiến triển âm thầm gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe vì vậy người bệnh cần chủ động theo dõi sức khỏe định kỳ thường xuyên bằng cách thăm khám 3-6 tháng 1 lần hoặc theo lịch hẹn của bác sĩ để được kiểm tra huyết áp và theo dõi tình hình sức khỏe.
VI. THAM KHẢO
[Video 1] Đo huyết áp chính xác, kiểm soát tốt sống thọ hơn
[Video 2} Cách đo huyết áp đúng
[Video 3] Hướng dẫn đo huyết áp đúng cách tại nhà
[1] Hàng triệu người bị đo huyết áp sai, vì sao?
https://tuoitre.vn/hang-trieu-nguoi-bi-do-huyet-ap-sai-vi-sao-20231113100840592.htm
[2] Tips to mesure your blood presure corectly
https://www.health.harvard.edu/heart-health/tips-to-measure-your-blood-pressure-correctly
[3] Measure Your Blood Pressure
https://www.cdc.gov/bloodpressure/measure.htm
https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/blood-pressure-test/about/pac-20393098
[5] Proper Technique for Blood Pressure Measurement
https://www.verywellhealth.com/proper-technique-for-blood-pressure-measurement-1763966
[6] Blood pressure chart: What your reading means
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/high-blood-pressure/in-depth/blood-pressure/art-20050982
[7] 17 triệu người mắc tăng huyết áp ở cộng đồng, hơn nửa số này chưa được phát hiện
https://suckhoedoisong.vn/17-trieu-nguoi-mac-tang-huyet-ap-o-cong-dong-hon-70-so-nay-chua-duoc-dieu-tri-169240517155907404.htm
TS.BS Trần Bá Thoại
Ủy viên BCH Hội NỘI TIẾT VIỆT NAM