TEST NHANH CÚM A

MÙA ĐẠI DỊCH CÚM A H1N1

       CẦN TEST NHANH “ĐOÁN” CÚM                  

              TS.BS Trần Bá Thoại Bệnh viện Đà Nẵng

     Đại dịch cúm A H1N1 đang hoành hành và có xu hướng phát triển nhanh. Hiện nay Mỹ, Canada và một số nước Châu Âu  đã nâng cúm A H1N1 lên mức “báo động” và đã lên kế hoạch tiêm phòng cúm A H1N1 rộng trong cộng đồng, đặc biệt ở những nhóm đối tượng có nguy cơ cao.

    Về phương diện điều trị, theo FDA, WHO, EMEA (Cơ quan quản lý dược Châu Âu) cũng như Cục Quản lý Dược Việt Nam, thì biệt dược Tamiflu (oseltamivir) vẫn là thuốc chủ lực dành để điều trị cúm A H1N1, thuốc này có tác dụng chính là ức chế hoạt động của enzyme neuraminidase -enzyme giúp vi rút xâm nhập tế bào vật chủ- oseltamivir cũng có tác dụng lên các loại vi-rút khác, do đó Tamiflu có thể chỉ định sớm, rộng rãi trong mùa dịch với những người có dấu hiệu của “hội chứng cúm” gồm sốt cao, ho nhiều, đau đầu, nhức mỏi và rát họng. Ba điểm cần lưu ý khi dùng Tamiflu đại trà là: (1) thuốc chỉ có tác dụng tốt khi được sử dụng sớm, 24 đến 48 giờ đầu tiên mới hiệu quả, trong khi các xét nghiệm khẳng định cúm A H1N1 lại chỉ cho kết quả sau nhiều ngày (2) thuốc có khá nhiều tác dụng phụ không mong muốn: trên hệ tiêu hóa như nôn mửa, tiêu chảy, suy gan; trên hệ thần kinh như co giật, viêm não; gây ra các rối loạn tâm thần như ảo giác, mê sảng, ác mộng, lú lẫn, hành vi bất thường, khó ngủ…và (3) nếu dùng quá rộng rãi Tamiflu thì khả năng kháng thuốc có thể xảy ra, theo WHO hiện đã có những báo cáo tình trạng kháng Tamiflu từ Đan Mạch, Hồng Kông và Nhật Bản.

      Vì thế cho nên, trong mùa đại dịch, để tránh các thái cực hoặc bị điều trị “chậm trễ”, “quá hạn chế” hoặc “quá đà”, các test nhanh vi-rút cúm dù không là xét nghiệm khẳng định A H1N1, nhưng rất hữu ích để:

 * Sàng lọc (screening tests) cho tất cả bệnh nhân nghi nhiễm vi rút cúm.

 * Kết quả nhanh chóng, trong vòng 15 phút, giúp điều trị sớm và hiệu quả.

 * Hiện cả chục test nhanh trên thị trường, được FDA chấp nhận.

     Xử dụng test nhanh rất lợi ích vì hai lẽ: một là  đây là cơ sở quan trọng để loại trừ bệnh (evidence based), bởi một khi kết quả là âm tính, chúng ta hoàn  toàn yên tâm vì không bị nhiễm cúm A nói chung, trong đó có A H1N1, người bệnh sẽ được điều trị tại nhà, không cần dùng đến Tamiflu và hai là khi kết quả dương tính có nghĩa là mắc cúm A, nhưng chưa hẳn đã là bị cúm A H1N1 -vi rút cúm A H1N1 chỉ là một con duy nhất trong cả gần trăm rưỡi con vi rút cúm A.

     Khi test nhanh cúm A dương tính các chuyên gia sẽ phân tích và quyết định: (1) sẽ điều trị ngay, sau khi hội chẩn “chuyên khoa”, cho những người có biểu hiện lâm sàng nặng như sốt cao, khó thở, suy kiệt nhanh… (2) theo dõi kỹ càng thêm, nếu cần sẽ cách ly với những người có nguy cơ cao -phụ nữ có thai, trẻ em dưới 5 tuổi, người già, người béo phì, người có bệnh mãn tính, người suy giảm miễn dịch…và (3) làm xét nghiệm RT-PCR hoặc nuôi cấy vi-rút để khẳng định bệnh và báo cáo theo dõi dịch tể cộng đồng.

  Influenza Diagnostic Table