SĐT: 
I. LỜI MỞ
Trong cơn bão số 3 Yagi vừa qua, có cả chục bệnh nhân bị rắn độc cắn. May mắn thay, tất cả bệnh nhân được sơ cứu đúng cách và được truyền huyết thanh kháng nọc độc (Anti-Venom Serum SAV) kịp thời, nên không ai tử vong.
https://tuoitre.vn/gia-tang-so-ca-bi-thuong-do-ran-va-cac-dong-vat-khac-co-noc-doc-can-trong-mua-mua-bao-20240910144111112.htm
Huyết thanh kháng nọc độc là gì ? Tác dụng ra sao?
II. TỔNG QUAN VỀ MIỄN DỊCH (immunity)
Khi một tác nhân lạ, mầm bệnh, gọi chung là các kháng nguyên (antigen) xâm nhập vào cơ thể, hệ thống miễn dịch sẽ bị kích thích tế bào lympho B sinh tổng hợp ra các protein là kháng thể (antibody) chống lại chúng, đồng thời các tế bào lympho T lưu lại “ký ức miễn dịch” để phản ứng lần sau.
Các kháng thể được tạo ra chính xác đặc hiệu theo mầm bệnh, sinh vật xâm nhập, thông qua các protein trên bề mặt các kháng nguyên.
Sự phản ứng kịp thời của hệ miễn dịch sẽ giúp cơ thể chống lại virus hiệu quả. Có 2 dạng miễn dịch là chủ động và thụ động. Cả hai dạng có cách kích hoạt và duy trì khác nhau.
III. MIỄN DỊCH TỰ NHIÊN (sẵn có)
Có hai nhóm protein lưu hành trong máu là albumin và globulin.Các globulin lại được chia ba loại là Alpha, Beta, và Gamma globulin. Gamma globulin còn được gọi là các immunoglobulin Ig, vì đây là những kháng thể (antibody) lưu hành.Đây là miễn dịch tự nhiên, sẵn có, trongcow thể chúng ta.
Có 5 loại Immunoglobulin là IgG, IgM, IgA, IgD và IgE. Trong huyết thanh bình thường, khoảng 80% là IgG, 15% là IgA, 5% là IgM, 0,2% là IgD và dạng vết là IgE.
Hiên nay, y học cũng còn dùng các kháng thể tự nhiên, các immunoglobulin Ig, để chữa các bệnh chưa có vaccine như bệnh Tay-Chân-Miệng (hand-foot-mouth HFM)
IV. MIỄN DỊCH CHỦ ĐỘNG (actve immunity)
Cơ thể chủ động sản xuất kháng thể đặc hiệu với kháng nguyên mầm bệnh tương ứng. Kháng thể chủ động được tạo ra theo hai cách:
+ Nhiễm khuẩn tự nhiên: Kháng thể được sinh ra khi bệnh nhân tiếp xúc với mầm bệnh.
+ Tiêm chủng với các vaccine tương ứng.
V. MIỄN DỊCH THỤ ĐỘNG (passive immunity)
Cơ thể nhận kháng thể ngoại lai đưa vào, bằng các cách sau
+ Mẹ truyền sang trẻ sơ sinh
+ Dùng kháng thể từ người hồi phục bệnh
+ Dùng kháng thể từ các huyết thanh con vật đã được gây miễn dịch trước đó, như SAT (huyết thanh kháng uốn ván), SAD (kháng bạch hầu), SAV (kháng nọc rắn)……
+ Dùng các kháng thể đơn dòng tổng hợp trong phòng thí nghiệm, như .alemtuzumab, trastuzumab, bamlanivimab, etesevimab…. .
VI. HUYẾT THANH KHÁNG NỌC: MIỄN DỊCH THỤ ĐỘNG
Huyết thanh kháng nọc rắn là huyết thanh có chứa các kháng thể, globulin miễn dịch, lấy từ máu con ngựa khoẻ mạnh đã được gây miễn dịch trước đó với các loại nọc rắn. Nhờ có các kháng thể globulin này, huyết thanh kháng nọc này có khả năng trung hoà đặc hiệu với một loại nọc rắn (huyết thanh kháng nọc rắn đơn giá) hoặc với một số loại nọc rắn (huyết thanh kháng nọc rắn đa giá).
VII. THAM KHẢO
[1] Truyền huyết thanh kháng nọc, cứu sống bé gái 11 tuổi bị rắn độc cắn
https://tuoitre.vn/truyen-huyet-thanh-khang-noc-cuu-song-be-gai-11-tuoi-bi-ran-doc-can-20240619111537998.htm
[2] Dùng 10 lọ huyết thanh cứu người đàn ông bị rắn lục cắn
https://www.youtube.com/watch?v=EQJ2svp-C4Q
[3] Nọc độc rắn phá hủy cơ thể người thế nào?
https://www.youtube.com/watch?v=VQn3Qz3LA40
[4] Quy trình sản xuất huyết thanh kháng nọc
https://video.vnexpress.net/quy-trinh-vat-noc-ran-tao-huyet-thanh-khang-doc-4553936.html
[5] Sản xuất Huyết thanh kháng nọc độc?
https://www.youtube.com/watch?v=VRZ0CimczLM
TS.BS Trần Bá Thoại
BCH Hội NỘI TIẾT VIỆT NAM