SĐT: 
HUYẾT THANH KHÁNG NỌC:
“THẦN DƯỢC” CHỮA RẮN CẮN!
Trần Bá Thoại (Bệnh viện Đà Nẵng)
Sáng sớm ngày 02/6/2010, bé gái Ph Th K L 7 tuổi, ở Đại Lãnh, Đại Lộc, Quảng Nam dậy sớm ra vườn lấy củi đun bếp. Bất ngờ cháu bị con rắn “lục tre”, một loại rắn độc thuộc họ mai gầm, ở trong đống cây mổ một nhát vào bắp đùi bên phải. Vết mổ tuy không lớn, nhưng nhanh chóng sưng nề, bầm tím và chảy nhiều máu. Gia đình vội vàng đưa ngay cháu bé vào bệnh viện Đại Lộc, sau khi được sơ cứu bệnh nhi được nhanh chóng chuyển ra Đà Nẵng bằng xe cấp cứu.
Lúc vào Nhi Hồi sức, đơn vị Chăm sóc nhi đặc biệt (PICU), của Khoa Nhi Bệnh viện Đà Nẵng trong tình trạng bệnh lý rất nặng: tím tái, trụy mạch, thở ngáp cá (suy hô hấp rất nặng)…. đe dọa tử vong. Thăm khám kết hợp với kết quả các xét nghiệm cấp cứu cho thấy bệnh nhi đang choáng do nhiễm độc nọc rắn với hậu quả là tình trạng rối loạn chức năng đông máu “hoàn toàn”: Bắp đùi (P) sưng nề, căng cứng, vết rắn cắn rỉ nhiều máu. Nước tiểu màu hồng vì có nhiều máu. Tình trạng thiếu máu rất nặng (hồng huyết cầu chỉ còn 1,8 triệu (bình thường 4,5 triệu), Hct chỉ còn 14% (bình thường 42%). Chức năng đông máu rối loạn bị rối loạn nghiêm trọng: Máu không đông, Sợi huyết bị “tiêu giải” không còn trong máu, Nghiệm pháp Von Kaulla dương tính….
Bệnh nhi được cho thở máy, chuyền máu, chuyền dịch, thuốc vận mạch, thuốc “hồi dương” hydrocortisone…và đặc biệt các bác sĩ nhi tại đây cho dùng ngay huyết thanh kháng nọc rắn SAV ( Serum AntiVenomeuse, kháng thể “đặc hiệu” chống lại nọc của rắn độc), kháng sinh, SAT (Serum AntiTetanos), thuốc giảm đau…
Nhờ điều trị tích cực, đặc biệt nhờ bệnh viện có dự trữ huyết thanh kháng nọc rắn; bệnh nhi hồi phục rất thần kỳ. Ngay hôm sau bệnh hết khó thở, thoát choáng, giảm xuất huyết, chức năng đông máu hồi phục dần…
Nọc rắn độc có chứa nhiều loại protein (đạm), enzymes (men), và nhiều chất độc ảnh hưởng lên hệ thần kinh, tế bào và phức hợp đông máu…Khi bị rắn độc cắn các độc tố này sẽ làm hoại tử tế bào vùng tổn thương, gây tổn thương tim, mạch máu, hệ thần kinh…và đặc biệt nọc rắn làm rối loạn đông máu trầm trọng gây xuất huyết nặng.
Trong cơ thể con người, hệ thống miễn dịch có chức năng bảo vệ, chống sự xâm nhập của các yếu tố gây hại ngoại lai. Một trong những nhiệm vụ miễn dịch đó là tạo ra các kháng thể (antibody, chất đối kháng) lưu hành trong máu để chống lại các kháng nguyên (antigen, tác nhân xâm nhập) gây hại. Ví dụ: Huyết thanh kháng uốn ván, SAT (Serum Anti-Tetanos), chứa kháng thể chống lại độc tố vi khuẩn uốn ván , SAV chứa kháng thể chống lại nọc rắn, Anti HCV là kháng thể chống lại vi rút viêm gan C…
Huyết thanh kháng nọc rắn SAV là huyết thanh ngựa được gây miễn dịch chủ động bằng cách dùng nọc rắn pha loãng tiêm nhắc nhiều lần. Nọc rắn được dùng làm “kháng nguyên gây miễn dịch” (kháng nguyên nọc rắn); việc tiêm nhắc nọc rắn sẽ kích thích hệ thống miễn dịch của con ngựa sản xuất ra những “kháng thể chống lại nọc rắn” (kháng thể kháng nọc). Ở con ngựa đã được gây miễn dịch này nếu bị rắn độc cắn, nọc rắn vào cơ thể sẽ bị các kháng thể trung hòa ngay và tác dụng xấu không xẩy ra.
Người khai sinh ra liệu pháp huyết thanh kháng độc (antivenomous serotherapy) là BS Albert Calmette (1863-1933), A. Calmette đã cùng với BS Camille Guérin phát minh vắcxin ngừa lao BCG (Baclille Calmette- Guérin), và cũng chính ông thành lập Viện Pasteur Sài Gòn. Cơ chế tác dụng của huyết thanh kháng độc rất đơn giản: người bị rắn cắn được cho sử dụng kháng thể (của ngựa) có sẵn trong huyết thanh để chống lại kháng nguyên (nọc rắn) và như vậy độc tố của nọc rắn đã bị trung hòa.
Trở lại trường hợp bệnh nhi P.T.K.L, tuy bị rắn lục tre thuộc họ mai gầm là loài cực độc, “rắn mai tại chỗ, rắn hổ về nhà”, nhưng đã được cứu sống một cách thần kỳ, “ngoạn mục” và rất khoa học, nhờ ba lý do: một là sự nhanh chóng của gia đình, hai là công tác sơ cứu đúng mức của tuyến cơ sở và ba là thái độ, xử trí chuẩn xác của các bác sĩ khoa Nhi: nhanh chóng xác định bệnh, biến chứng và cho dùng ngay “huyết thanh kháng nọc rắn”, thuốc đặc trị bệnh, thuốc lựa chọn “số một” khi bị rắn cắn!!!