ĐAU NỬA ĐẦU: NGUYÊN NHÂN, TRIỆU CHỨNG, CHẨN ĐOÁN, ĐIỀU TRỊ

    Đau nửa đầu, migraine, là tình trạng đau đầu một bên một cách đột ngột và dữ dội, đi kèm với các triệu chứng như buồn nôn, nôn mửa, nhạy cảm với ánh sáng và tiếng ồn. Cơn đau đầu thường kéo dài từ khoảng vài giờ, một số trường hợp có thể kéo dài tới vài ngày.

    Đây là một bệnh lý thần kinh lành tính phổ biến, hay gặp ở nữ giới trong độ tuổi từ 10 đến 45 tuổi, ảnh hưởng nhiều đến công việc và sinh hoạt thường ngày của người bệnh.

   Hiện nay, nguyên nhân của bệnh vẫn chưa được rõ ràng, nên việc điều trị cũng còn hạn chế, chủ yếu chỉ điều trị giảm nhẹ và hạn chế việc tái phát triệu chứng đau.

      II. NGUYÊN NHÂN & NGUY CƠ

     1. NGUYÊN NHÂN

     Nguyên nhân gây đau nửa đầu đến nay vẫn chưa được hiểu rõ hoàn toàn, và đã có nhiều giả thuyết được đưa ra để giải thích cơ chế gây bệnh, . Giả thuyết được công nhận nhiều nhất là đau nửa đầu được cho là hậu quả của chèn ép và kích thích các điểm khởi phát của dây thần kinh sinh ba  ở mặt và đầu. Những tác nhân này có thể là mãn tính, do di truyền,  do cấu trúc giải phẫu cơ thể, hoặc có thể là kết quả của những thay đổi diễn ra theo thời gian.  

    Ngoài ra, sự rối loạn của các chất trung gian, đặc biệt là serotonin cũng có thể là một trong những nguyên nhân gây nên đau đầu. Một số thực phẩm được cho là có khả năng thúc đẩy tình trạng đau nửa đầu bao gồm socola, rượu và các chất có cồn, phô mai, hành tây, thức ăn béo và thực phẩm có tính axit.

    2. NGUY CƠ 

     Nhiều nghiên cứu phát hiện ra các yếu tố nguy cơ mắc phải đau nửa đầu migraine như:

• Nhạy cảm với ánh sáng
• Nhạy cảm với tiếng ồn
• Đột ngột thay đổi tâm trạng, dễ trở nên trầm cảm hoặc hưng phấn
• Thay đổi vị giác, có khi thèm ăn hoặc có cảm giác buồn nôn
• Uể oải, mệt mỏi, thường xuyên ngáp

     Ngay trước khi xuất hiện cơn đau nửa đầu khoảng 10 đến 30 phút, bệnh nhân thường nhận thấy các rối loạn thoáng qua, thường là các vấn đề liên quan đến thính giác và thị giác như thấy các điểm đen, thấy chớp sáng, nhấp nháy ánh sáng hoặc các vầng hào quang.

   Mặc dù migraine là bệnh lành tính nhưng nếu nó xuất hiện kèm với các dấu hiệu sau thì nên cảnh giác:

• Người bệnh trên 50 tuổi
• Tần suất và mức độ đau đầu tăng lên trong thời gian gần đây.
• Loại thuốc thường sử dụng nay không có hiệu quả.
• Đau đầu kèm sốt cao và nôn mửa nghiêm trọng
• Cứng cổ, gặp khó khăn khi nói, động kinh, nhìn mờ.

     1. XÁC ĐỊNH

    Đau nửa đầu được chẩn đoán dựa trên tiền sử cá nhân và gia đình người bệnh và các triệu chứng lâm sàng.

    2. PHÂN BIỆT

   Một số xét nghiệm thường được chỉ định để loại trừ các nguyên nhân nguy hiểm gây đau đầu khác, đặc biệt trong các trường hợp mà triệu chứng trở nên bất thường và nặng nề hơn.

• Công thức máu: tìm kiếm gợi ý về sự viêm nhiễm tủy sống hay não bộ, hoặc cơ thể bị nhiễm độc.
• Cộng hưởng từ và CT scan sọ não: phát hiện các bất thường liên quan đến não bộ và mạch máu. Cộng hưởng từ sọ não có thể giúp chẩn đoán các bệnh lý như u não, tai biến mạch máu não, xuất huyết não, viêm não màng não và các bất thường khác của hệ thần kinh trung ương.
• Cấy dịch não tủy: nếu có nghi ngờ một tình trạng nhiễm trùng hay chảy máu trong hệ thần kinh, bác sĩ sẽ chỉ định chọc dò dịch não tủy để làm xét nghiệm và cấy dịch não tủy.

       V. ĐIỀU TRỊ 

   Hiện nay, vì chưa hiểu rõ nguyên nhân gây bệnh nên việc điều trị migraine bao gồm điều trị giảm nhẹ triệu chứng đau và giảm tái phát. Chiến lược điều trị cụ thể thay đổi tùy thuộc vào tần suất và cường độ của các cơn đau đầu mà bệnh nhân gặp phải.

    1, BIỆN PHÁP HỖ TRỢ

• Tìm kiếm các không gian yên tĩnh để nghỉ ngơi: Đau nửa đầu có thể khiến bạn nhạy cảm hơn với ánh sáng và âm thanh nên nghỉ ngơi trong một không gian yên tĩnh và ngủ nếu có thể) sẽ giúp cơn đau đầy được thuyên giảm nhanh hơn.
• Uống đồ uống có chứa caffeine: Uống một lượng nhỏ caffeine có thể làm giảm cơn đau nửa đầu trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, không nên uống quá nhiều caffein vì có thể dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe khác, chẳng hạn như uống nhiều thức uống chứa caffeine trong ngày gây cản trở giấc ngủ của bạn và làm chứng đau nửa đầu trở nên nghiêm trọng hơn.
• Châm cứu: Liệu pháp đông y này được biết đến như một phương pháp điều trị chứng đau nửa đầu. Ngoài ra, châm cứu còn giúp bạn thư giãn, xua tan căng thẳng để ngăn chặn các cơn đau nửa đầu diễn ra.
• Thư giãn: Nếu cơn đau đầu xuất hiện khi đang tập trung làm việc hoặc suy nghĩ đến một vấn đề nào đó, bạn nên tạm dừng làm việc và tìm một hoạt động khác để thư giãn, từ đó làm dịu cơn đau nửa đầu của mình.

        2. NỘI KHOA

• Nhóm thuốc giảm đau: sử dụng các thuốc giảm đau ngay khi cơn migraine xảy ra để có kết quả tốt nhất.
• Nhóm thuốc ngăn ngừa diễn tiến bệnh thường được dùng hằng ngày, kéo dài trong nhiều tuần mới có thể thấy được hiệu quả trong việc giảm tần suất và độ nặng của triệu chứng đau đầu.

       3. PHẪU THUẬT 

     Từ năm 1919, các bác sĩ đã nhận thấy mối liên hệ giữa giải phẫu và chứng đau nửa đầu. Đến những năm 1980, các bác sĩ Tai Mũi Họng báo cáo rằng cơn đau đầu giảm sau khi phẫu thuật xoang, nhờ giảm tiếp xúc giữa dây thần kinh và cuốn mũi hoặc vách ngăn mũi và đưa ra giả thuyết rằng áp lực tạo ra bởi sự tiếp xúc đó có thể là nguyên nhân gây ra cơn đau đầu.

      Đầu những năm 2000, bác sĩ phẫu thuật thẩm mỹ Bahman Guyuron, quan sát thấy những bệnh nhân bị đau nửa đầu mãn tính (ít nhất 15 cơn đau đầu mỗi tháng trong ít nhất ba tháng) thường báo cáo ít đau đầu hơn—hoặc không đau đầu—sau khi trải qua một số thủ thuật thẩm mỹ như nâng cung mày. Ông đã tiến hành nghiên cứu và phát triển lý thuyết rằng đau nửa đầu là do các nhánh thần kinh sinh ba bị viêm ở đầu và cổ. Những dây thần kinh này bị kích thích khi các mô xung quanh, chẳng hạn như cơ và cân, tạo ra áp lực quá mức. Tiến sĩ Guyuron tin rằng nếu có thể xác định chính xác vị trí kích hoạt cụ thể của bệnh nhân, can thiệp phẫu thuật có thể ngăn chặn tình trạng kích ứng, từ đó có thể giảm viêm và có thể loại bỏ tác nhân gây đau nửa đầu.

  Hiện nay, có nhiều phương pháp phẫu thuật khác nhau nhằm giải phóng dây thần kinh và chặn cơn đau:

     a. Phẫu thuật điều trị chứng đau nửa đầu trán:

    Phẫu thuật  MISON (Thần kinh trên ổ mắt xâm lấn tối thiểu) nhằm giải phóng các dây thần kinh ở trán thông qua các vết rạch ở nếp gấp mí mắt hoặc đường chân tóc.

     b. Phẫu thuật điều trị chứng đau nửa đầu thái dương

    Tác động đến các dây thần kinh ở thái dương, thường liên quan đến dây thần kinh gò má thái dương và dây thần kinh tai thái dương

    c. Phẫu thuật điều trị chứng đau nửa đầu chẩm

    Phẫu thuật MIGONE (Chèn ép dây thần kinh chẩm lớn xâm lấn tối thiểu).tập trung vào các dây thần kinh ở phía sau cổ, chẳng hạn như dây thần kinh chẩm lớn và chẩm nhỏ.

    d. Phẫu thuật điều trị chứng đau nửa đầu mũi

   Xử lý các điểm kích hoạt trong đường mũi, chẳng hạn như lệch vách ngăn mũi, có thể gây kích ứng dây thần kinh.

   VI. THAM KHẢO

[Video 1] Đau nửa đầu kéo dài có nguy hiểm?

[Video 2] Đau nửa đầu là gì? Triệu chứng và nguy cơ tiềm ẩn ? 

[Video 3] Cách điều trị và phòng ngừa hiệu quả đau nửa đầu 

[1] Đau nửa đầu: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và lưu ý

https://tamanhhospital.vn/benh/dau-nua-dau/

[2] Đau nửa đầu: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị

https://www.vinmec.com/vie/benh/dau-nua-dau-3028

[3] Đau nửa đầu

https://www.msdmanuals.com/vi/professional/r%E1%BB%91i-lo%E1%BA%A1n-th%E1%BA%A7n-kinh/%C4%91au-%C4%91%E1%BA%A7u/%C4%91au-n%E1%BB%ADa-%C4%91%E1%BA%A7u

[4] PHẪU THUẬT: Một phương pháp điều trị hiệu quả cho người bị chứng đau nửa đầu

SURGERY

[5] Migraine Surgical Interventions

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK525950/

[6] Migraine Surgery

https://www.plasticsurgery.org/reconstructive-procedures/migraine-surgery

[7] Nerve Release Surgery for Migraine

https://www.webmd.com/migraines-headaches/migraine-nerve-release-surgery

        TS,BS Trần Bá Thoại

Ủy viên BCH Hội NỘI TIẾT VIỆT NAM