SĐT: 
I. TRÀM, TRÀM GIÓ VÀ TRÀM HOANG
Cây Tràm, dân ta thường gọi là Tràm gió (tinh dầu tràm được dùng làm dầu gió), có tên khoa học là Melaleuca leucadendron Linn., họ Myrtacesea, thường mọc tự nhiên thành rừng. Người phương Tây phát hiện và sử dụng cây tràm đầu tiên ở Mã Lai với tên địa phương là Cayu-puti, do đó dầu tràm thời ấy khi đưa vào sử dụng điều tri bệnh được gọi tên là Oleum Cajuputi (cajuput oil).
Ở các tỉnh nghèo miền Trung, đặc biệt ở Thừa Thiên Huế, trên những đồi rú cát, nắng gió, cằn cỗi của huyện Phú Lộc có một loài tràm “hoang” mọc dại bạt ngàn trên đất, chen kẻ với sim mua, cây chổi…. Nông dân ở đây “tranh thủ” khái thác và chế biến thành Dầu tràm, bán nhan nhản trên Quốc lộ 1 cho khách vãng lai qua địa phương này.
Đồi tràm hoang Phú Lộc, Thừa Thiên Huế Ảnh TBT
II. KHAI THÁC CHƯNG CẤT DẦU TRÀM
Từ lâu, người địa phương thường tranh thủ khai thác cây tràm hoang vào những ngày nông nhàn, đơn giản là đi lên đồi rú thu hái thoải mái, tự do.
Sản xuất tinh dầu tràm rất đơn giản bằng cách chưng cất thủ công: Cây tràm hoang cắt sát gốc mang về, tuyển chọn vệ sinh xong rồi cho vào nồi chưng cất (dạng nồi cất rượu), hơi nước bốc lên sẽ lôi cuốn tinh dầu tràm đi theo, sau đó sẽ ngưng lắng lại qua “ruột gà” xoắn ngâm trong bể lạnh là ra thành phẩm. Việc phân loại 1, 2… cho dầu tràm nguyên chất phụ thuộc hoàn toàn vào “kinh nghiệm” cá nhân, không có dụng cụ đo đạc chuyên dụng gì. Trữ lượng tinh dầu Tràm của nước ta khá lớn, ước tính khoảng 500 tấn/ năm.
III. THÀNH PHẦN DƯỢC CHẤT
Trước đây, tinh dầu tràm thô, cajeput oil (oleum cajuputi), mới chưng cất là một hỗn hợp bay hơi nhiều thành phần như eucalyptol (cajuputol), terpineol và các chất tinh dầu terpenes khác, được đem sử dụng trực tiếp làm thuốc chữa bệnh.
Phân tích thành phần hóa học của dầu tràm có rất nhiều chất, nhưng chỉ có hai hoạt chất có tác dụng là Eucalyptol chiếm từ 42-52% và α-Terpineol chiếm từ 5-12%. Eucalytol có tác dụng sát khuẩn nhẹ, long đàm và có hương thơm và mùi vị dễ chịu nên được dùng trong nhiều loại thuốc ho, nước súc miệng và mỹ phẩm…Hoạt chất α-Terpineol chiết xuất từ tinh dầu tràm chính là nguyên liệu để sản xuất nhiều thuốc sát khuẩn và nấm đặc hiệu, dưới hai dạng sử dụng: bôi thoa trực tiếp hay dạng hít ngửi bay hơi.
Đã có nhiều công trình khoa học ở cấp Bộ Y tế, cấp Nhà nước nghiên cứu về quy trình công nghệ để chiết xuất, độc tính, tác dụng dược lý, tác dụng kháng khuẩn của α-Terpineol từ tinh dầu tràm. Theo kết quả công trình khoa học của PGS.TS Nguyễn Văn Dịp và CN Hồ Hữu Dụng (Đề tài NCKH Bộ Y Tế năm 1996) thì α-Terpineol thiên nhiên là một kháng khuẩn thực vật có hiệu lực kháng khuẩn, kháng nấm ở dạng tiếp xúc (bôi thoa), đặc biệt ở dạng bay hơi. Và gần đây hơn một nghiên cứu của OPODIS pharma (thực hiện tại Viện Pasteur TP HCM 2008) cho thấy đầu thuốc chứa α-Terpineol tự nhiên chiết xuất từ dâu tràm có tác dụng ức chế virút cúm H5N1; còn tác dụng ức chế virút H1N1 hiện đang tiếp tục nghiên cứu. Từ 2008 tinh dầu tràm cũng được Bộ Y Tế cho vào danh mục thuốc thiết yếu dành cho y tế cơ sở để kiểm soát bệnh địa phương (local diseases control).
Hiện nay, chỉ hai chất chính trong tinh dầu tràm được sử dụng làm dược liệu:
α- Terpineol ……. …………… 5% – 12%
Eucalyptol……………………42% – 52%
Hoạt chất α- Terpineol chiết xuất từ tinh dầu tràm có tính sát trùng (diệt khuẩn, nấm và siêu vi) tốt, do đó α- terpineol là một nguyên liệu quý để bào chế nhiều loại thuốc bôi xức trực tiếp hoặc dầu khí dung bay hơi.
Nhiều nghiên cứu khoa học cho thấy α- Terpineol có rất nhiều ưu điểm:
1. Không độc với con người ở liều có tác dụng kháng khuẩn,
2. Có thể dùng cho mọi lứa tuổi, kể cả trẻ em và trẻ sơ sinh,
3. Có tác dụng sát trùng khá rộng trên vi khuẩn, nấm và siêu vi,
4. Theo nghiên cứu cấp Bộ Y tế, thực hiện tại Viện Pasteur TP Hồ Chí Minh, 2008 của Hãng dược phẩm OPDIS PHARMA thì hoạt chất α-terpineol có tác dụng ức chế diệt cả hai vi rút cúm A H5N1 và A H1N1.
6. Từ năm 2008, Bộ Y tế đã cho phép đưa dầu tràm vào Danh mục thuốc thiết yếu để Kiểm soát bệnh địa phương (local diseases control) trong chương trình Chăm sóc sức khoẻ ban đầu.
IV CHẾ PHẨM TỪ DẦU TRÀM NGUYÊN CHẤT
Dầu tràm nguyên chất, oil of cajaput (oleum cajuputi), dạng được chưng cất thô, đã được sử dụng rất lâu đời ở phương Tây cũng như ở ViệtNam.
1. Làm thuốc giảm đau trong bệnh phong thấp mãn tính (chronic rheumatism),
2. Thuốc chống cảm mạo, say xe..
3) Thuốc ho, long đàm trong điều trị viêm mũi họng, thanh, khí, phế quản
4) Điều trị một số bệnh ngoài da do côn trùng như ghẻ, lang ben.v.v…
5) Dùng để tẩy giun (anthelmintic) đặc biệc là các loai giun tròn (round worms) và
6) Đặc biệt là dùng bôi, xông, kháng khuẩn môi trường cho phụ nữ khi sinh đẻ
V. CHẾ PHẨM VỚI α-TERPINEOL TỪ DẦU TRÀM
Ngày nay, với nhiều công nghệ tiên tiến trong ngành dược phẩm, người ta đã tinh chiết những thành phần, hoạt chất dược chính của dầu tràm để bào chế vô số dược phẩm hữu dụng cho nhiều chuyên ngành trong y học.
Một số chế phẩm đã lưu hành đại trà hiện nay:
Kẹo ngậm dầu tràm của ADC Pharma Ảnh Internet
Dung dịch HƯƠNG XUÂN và PHYTOGYNO phụ nữ của OPODIS Pharma Ảnh TBT
Dịch rửa tay PHYTOSEP và CLINCARE của OPODIS Pharma Ảnh TBT
VI. ĐÔI ĐIỀU BÀN LUẬN
Cây tràm có khá nhiều ở nước ta, dầu tràm quá quen thuộc với người Việt Nam từ nông thôn đến tỉnh thị. Trong dầu tràm có chứa dược chất α- Terpineol, đặc biệt trong tràm hoang dại vùng Thừa Thiên Huế hàm lượng chất này rất rất cao đến 12-14%. Đây là một dược liệu quý để bào chế rất nhiều dược phẩm tốt, thích hợp cho nhiều căn bệnh và lại có thể sử dụng rộng rãi cho nhiều độ tuổi, người lớn, trẻ em.
Thiết nghĩ, nếu được khai thác sử dụng hợp lý, hiệu quả thì đây là một nguồn dược liệu dồi dào, một nguồn thu nhập tốt cho nông dân những vùng đồi rú đất bạc màu cằn cỗi.
VII. THAM KHẢO
[Video 1] Huế Nghề xưa – Nghề nay: Nghề nấu Dầu Tràm ở Lộc Thủy
[Video 2] TINH DẦU TRÀM: NGƯỜI DÂN THAM KHẢO TRƯỚC KHI CÓ KẾT QUẢ KHOA HỌC CỤ THỂ
[ Video 3 ] 5 lợi ích của tinh dầu tràm trà cho làn da và mái tóc
https://laodong.vn/video/5-loi-ich-cua-tinh-dau-tram-tra-cho-lan-da-va-mai-toc-1576054.ldo
TS. BS Trần Bá Thoại
Ủy viên BCH Hội NỘI TIẾT VIỆT NAM