SĐT: 
I. LỜI MỞ
Từ 2017, Hiệp hội Thức ăn chăn nuôi Việt Nam đã đề nghị kiểm soát chặt việc nhập khẩu bột xương thịt nghi ngờ mang mầm bệnh bò điên [1]. Mới đây, ngày 23/5, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến ký hàng loạt công văn gửi các tỉnh biên giới phía Nam như Tây Ninh, Long An, Kiên Giang, Đồng Tháp, Bình Phước, An Giang về việc tập trung chỉ đạo, tổ chức ngăn chặn việc vận chuyển trái phép sản phẩm động vật không rõ nguồn gốc qua biên giới [2].
Bài viết đưa thông tin về căn bệnh “bò điên” Creutzfeldt-Jakob này
II. TỔNG QUAN
Bệnh “Bò điên” Creutzfeldt-Jakob (CJD), bệnh não xốp bán cấp, là một bệnh lý thoái hóa não hiếm gặp dẫn đến chứng mất trí nhớ.Tên bệnh Creutzfeldt Jakob do Walther Spielmeyer đặt ra năm 1922, theo tên của các nhà thần kinh học người Đức Hans Gerhard Creutzfeldt và Alfons Maria Jakob.
Đây là một nhóm bệnh ở người và động vật được gọi là các bệnh prion. Các triệu chứng của bệnh Creutzfeldt-Jakob tương tự như bệnh Alzheimer, nhưng Creutzfeldt-Jakob thường nặng hơn và dẫn đến tử vong.
Bệnh Creutzfeldt-Jakob nhận được sự chú ý của công chúng vào những năm 1990 khi một số người ở Vương quốc Anh mắc một dạng biến thể gọi là vCJD, sau khi ăn thịt gia súc bị bệnh. Tuy nhiên, hầu hết các trường hợp mắc bệnh Creutzfeldt-Jakob đều không liên quan đến việc ăn thịt bò.
Tất cả các thể bệnh Creutzfeldt Jakob đều nghiêm trọng, nhưng căn bệnh này rất hiếm. Tần suất mắc bệnh trên thế giới từ 1 đến 2 ca/ 1 triệu người mỗi năm, và CJD có xu hướng khởi phát ở người lớn tuổi.
III. TRIỆU CHỨNG
Bệnh Creutzfeldt-Jakob thể hiện qua những thay đổi tâm thần kinh. Diễn tiến bệnh trở nên tồi tệ nhanh chóng trong vòng vài tuần đến vài tháng. Các triệu chứng ban đầu bao gồm:
Thay đổi tính cách.
Mất trí nhớ.
Suy nghĩ chậm chạp.
Nhìn mờ hoặc mù lòa.
Mất ngủ.
Mất sự phối hợp.
Khó nói.
Khó nuốt.
Chuyển động đột ngột, giật cục.
Cái chết thường xảy ra trong vòng một năm vì các vấn đề y tế liên quan đến căn bệnh này, bao gồm khó nuốt, té ngã, các vấn đề về tim, suy phổi, viêm phổi hoặc các bệnh nhiễm trùng khác.
Một dạng bệnh prion hiếm gặp khác được gọi là bệnh prion nhạy cảm với protease (variably protease-sensitive prionopathy VPSPr). Nó có thể bắt chước các dạng bệnh mất trí nhớ khác. Nó gây ra những thay đổi về khả năng trí tuệ và các vấn đề về lời nói và suy nghĩ. Quá trình bệnh kéo dài hơn các bệnh prion khác đến khoảng 24 tháng.
IV. NGUYÊN NHÂN
Bệnh Creutzfeldt-Jakob và các tình trạng liên quan dường như là do sự thay đổi của một loại protein gọi là prion. Những protein này thường được sản xuất trong cơ thể. Nhưng khi gặp prion truyền nhiễm, chúng gấp lại và trở thành một hình dạng khác không điển hình. Chúng có thể lây lan và ảnh hưởng đến các quá trình trong cơ thể.
Prion là các protein xuất hiện tự nhiên trong não của động vật và con người. Thông thường, các protein này vô hại, nhưng khi chúng bị biến dạng, chúng có thể gây ra những căn bệnh nguy hiểm như bệnh ở gia súc và bệnh Creutzfeldt-Jakob ở người.
V. CREUTZFELDT JACOB PHÁT TRIỂN THẾ NÀO
Nguy cơ mắc bệnh CJD là thấp. Bệnh không thể lây lan qua đường hô hấp, tiếp xúc hoặc quan hệ tình dục. CJD có thể phát triển theo ba cách:
1. Rải rác
Hầu hết những người mắc bệnh Creutzfeldt-Jakob đều phát bệnh mà không có lý do rõ ràng. Loại này, được gọi là CJD tự phát hoặc CJD lẻ tẻ, chiếm hầu hết các trường hợp.
Bằng sự kế thừa. Ít hơn 15% số người mắc bệnh CJD có tiền sử gia đình. Họ có thể xét nghiệm dương tính với những thay đổi di truyền liên quan đến căn bệnh này. Loại này được gọi là CJD gia đình.
2. Những thay đổi ở gen có tên PRNP tạo ra protein prion
Gây ra các dạng di truyền của bệnh. Các dạng di truyền hiếm gặp cũng bao gồm hội chứng Gerstmann-Straussler-Scheinker. Hội chứng này gây ra các vấn đề về vận động và nhận thức. Nó thường ảnh hưởng đến những người ở độ tuổi 40. Một dạng di truyền hiếm gặp khác bao gồm chứng mất ngủ gia đình gây tử vong.
3. Do ô nhiễm
Một số ít người đã phát triển CJD do các thủ thuật y tế, còn gọi là bệnh do thầy thuốc, bệnh y sinh.. Các thủ thuật này bao gồm việc tiêm hormone tăng trưởng tuyến yên của con người từ nguồn bị nhiễm bệnh. Họ cũng bao gồm cấy ghép giác mạc và da từ những người mắc bệnh CJD. Các trung tâm y tế đã thay đổi quy trình của họ để loại bỏ những rủi ro này.
Ngoài ra, một số người đã phát triển bệnh Creutzfeldt-Jakob sau khi phẫu thuật não bằng dụng cụ bị ô nhiễm. Điều này xảy ra vì các phương pháp làm sạch tiêu chuẩn không tiêu diệt được prion gây bệnh. Ngày nay những dụng cụ có thể đã bị nhiễm CJD đều bị tiêu hủy.
Một số ít người đã phát triển biến thể CJD do ăn thịt bò bị ô nhiễm. Biến thể CJD có liên quan đến việc ăn thịt bò nhiễm bệnh bò điên (mad cow disease) còn gọi là bệnh não xốp bò ( bovine spongiform encephalopathy BSE).
VI. CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ
Hầu hết ca mắc bệnh Creutzfeldt-Jakob đều không rõ nguyên nhân, nên không thể xác định được yếu tố nguy cơ. Nhưng một số yếu tố dường như có liên quan đến các loại CJD khác nhau.
1. Tuổi tác.
CJD lẻ tẻ có xu hướng phát triển muộn, vào khoảng 60 tuổi. Bệnh CJD mang tính gia đình khởi phát sớm hơn một chút. Và biến thể của bệnh Creutzfeldt-Jakob (vCJD) đã ảnh hưởng đến mọi người ở độ tuổi trẻ hơn nhiều, thường là vào cuối những năm 20 tuổi.
2. Di truyền
Những người mắc bệnh CJD mang tính gia đình có những thay đổi di truyền gây ra bệnh. Để phát triển dạng bệnh này, trẻ phải có một bản sao gen gây ra bệnh CJD. Gen này có thể được truyền từ bố hoặc mẹ với khả năng di truyền là 50%.
3. Tiếp xúc với mô bị ô nhiễm
Những người đã nhận được hormone tăng trưởng ở người bị nhiễm bệnh có thể có nguy cơ mắc bệnh CJD do điều trị. Việc cấy ghép mô bao phủ não, được gọi là màng cứng, từ người mắc bệnh CJD cũng có thể khiến một người có nguy cơ mắc bệnh CJD do điều trị.
Nguy cơ mắc bệnh vCJD do ăn thịt bò bị ô nhiễm là rất thấp. Ở những quốc gia đã thực hiện các biện pháp y tế công cộng hiệu quả, nguy cơ này hầu như không tồn tại. Bệnh suy nhược mãn tính ( Chronic Wasting Disease CWD) là một bệnh prion ảnh hưởng đến hươu, nai sừng tấm, tuần lộc và nai sừng tấm thấy ở một số khu vực của Bắc Mỹ. Cho đến nay, chưa có trường hợp nào được ghi nhận về bệnh suy nhược mãn tính (CWD) gây bệnh ở người.
. VII. BIẾN CHỨNG
Bệnh Creutzfeldt-Jakob gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến não và cơ thể. Bệnh thường tiến triển nhanh chóng. Theo thời gian, những người mắc CJD sẽ rút lui khỏi bạn bè và gia đình. Họ cũng mất khả năng tự chăm sóc bản thân. Nhiều người rơi vào trạng thái hôn mê. Căn bệnh luôn gây tử vong.
VIII. PHÒNG NGỪA
Không có cách nào để ngăn ngừa CJD rải rác,lẻ tẻ. Những gia đình có tiền sử mắc bệnh thần kinh, cần chuyên gia tư vấn di truyền giúp giải quyết những rủi ro.
Phòng ngừa bệnh Creutzfeldt-Jakob liên quan đến thủ thuật y tế
* Chỉ sử dụng hormone tăng trưởng tổng hợp, thay vì lấy hormone từ tuyến yên của con người.
* Tiêu hủy các dụng cụ phẫu thuật có thể đã tiếp xúc với CJD.
* Chọc dò tủy sống với dụng cụ một lần dùng.
* Đảm bảo an toàn cho nguồn cung cấp máu:.
Điều chỉnh các nguồn tiềm ẩn của biến thể bệnh Creutzfeldt-Jakob
* Hạn chế chặt chẽ việc nhập khẩu gia súc từ các quốc gia nơi bệnh não xốp dạng bò (BSE) phổ biến.
* Hạn chế về thức ăn chăn nuôi.
* Quy trình nghiêm ngặt để xử lý động vật bị bệnh.
* Giám sát và xét nghiệm theo dõi sức khỏe gia súc.
IX. THAM KHẢO
[1] Cảnh báo bột xương thịt mang mầm bệnh bò điên vào Việt Nam
https://tuoitre.vn/canh-bao-bot-xuong-thit-mang-mam-benh-bo-dien-vao-viet-nam-20180222135430854.htm
[2] Bột xương động vật từ nơi có dịch bò điên qua Campuchia vào Việt Nam, Bộ Nông nghiệp chỉ đạo nóng
https://tuoitre.vn/bot-xuong-dong-vat-tu-noi-co-dich-bo-dien-qua-campuchia-vao-viet-nam-bo-nong-nghiep-chi-dao-nong-2024052315365016.htm
[3] Creutzfeldt-Jakob disease
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/creutzfeldt-jakob-disease/symptoms-causes/syc-20371226
[4] Creutzfeldt-Jakob disease
https://www.ninds.nih.gov/health-information/disorders/creutzfeldt-jakob-disease
[5] Creutzfeldt-Jakob disease
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK507860/